Tiêu điểm
RA SỨC XÂY DỰNG ĐẤT NƯỚC, KIÊN CƯỜNG BẢO VỆ TỔ QUỐC VIỆT NAM XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
Hậu quả của cuộc chiến tranh ở Việt Nam là vô cùng nặng nề. Đế quốc Mỹ đã ném xuống đất nước ta 6 triệu tấn bom đạn, gấp 4 lần tổng số bom Mỹ đã ném xuống tất cả các chiến trường trong Đại chiến thế giới lần thứ hai. Hơn 1.500 thành phố, thị xã, thị trấn, điểm tập trung dân cư bị huỷ diệt; trên 3.000 thành phố, thị xã, thị trấn, làng mạc bị thiệt hại nặng; hàng triệu người mang thương tật, mất khả năng lao động; hàng triệu người mất nhà cửa, tài sản. Đế quốc Mỹ đã rải hơn 100.000 tấn chất độc hóa học xuống 13.000 km2 rừng, 70% diện tích trồng dừa, 60% diện tích trồng cao su, 110.000 hécta trồng phi lao và 150.000 hécta rừng đước bảo hộ ven biển. Những chất độc hoá học đã tàn phá môi trường sinh thái, hủy hoại sức khoẻ con người và những hậu quả nặng nề của nó gây ra đối với môi trường và con người còn tiếp tục kéo dài hàng vài chục năm sau.
Nền kinh tế của miền Nam Việt Nam để lại là nền kinh tế què quặt, phục vụ chiến tranh và phụ thuộc vào viện trợ Mỹ. Theo số liệu của ngụy quyền Sài Gòn, năm 1973, riêng ở Sài Gòn đã có tới 300 nghìn người thất nghiệp, 500 nghìn người bán thất nghiệp. Sau ngày giải phóng, số người thất nghiệp ở miền Nam lên tới trên một triệu người. ở miền Bắc, cuộc chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ cũng đã gây ra những tổn thất to lớn về kinh tế; đặc biệt, hệ thống giao thông vận tải và các cơ sở kinh tế quan trọng bị phá hoại nặng nề.
Hậu quả về mặt xã hội của cuộc chiến tranh cũng hết sức to lớn. Tệ nạn xã hội ở miền Nam với trên 500 nghìn gái mại dâm, 300 nghìn lưu manh, trộm cắp, du đãng, nạn nghiện hút ma túy… đã làm băng hoại thuần phong mỹ tục, đạo đức của một bộ phận lớp trẻ. Ngoài ra, trong cuộc chiến đấu chống Mỹ, hàng triệu liệt sỹ, thương binh; hàng triệu nạn nhân chiến tranh; hàng chục nghìn người mất tích…, để lại những tổn thất không gì bù đắp được.
Với tinh thần phấn khởi và tin tưởng, toàn thể nhân dân Việt Nam phát huy cao độ chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong chiến đấu nỗ lực hàn gắn vết thương chiến tranh, ra sức khôi phục và phát triển kinh tế, tiến hành cải tạo XHCN ở các tỉnh mới giải phóng và xây dựng chủ nghĩa xã hội trên phạm vi cả nước. Vượt qua những khó khăn chồng chất do hậu quả chiến tranh, nhân dân ta đã phấn đấu hết sức kiên cường thực hiện Kế hoạch 5 năm lần thứ hai và đã đạt được những kết quả to lớn về các mặt ổn định xã hội, phát triển kinh tế, văn hoá, giáo dục.
Lo sợ trước sự lớn mạnh của nước Cộng hoà XHCN Việt Nam, các thế lực đế quốc và phản động quốc tế ra sức phá hoại công cuộc hoà bình xây dựng đất nước của nhân dân ta. Chúng thực hiện cấm vận, bao vây kinh tế và gây ra hai cuộc chiến tranh biên giới phía Tây Nam và biên giới phía Bắc. Tình hình quốc tế cũng có diễn biến không thuận lợi, Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa gặp khó khăn trong phát triển kinh tế, viện trợ bên ngoài đối với nước ta giảm sút. Cuối những năm 70, thời tiết thay đổi bất thường, thiên tai xảy ra liên tiếp ở nhiều nơi gây ra lụt lội, mất mùa. Những sai lầm, thiếu sót chủ quan trong quản lý kinh tế, xã hội đã làm tăng thêm những khó khăn khách quan vốn có.
Trong bối cảnh đó, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ V của Đảng đã đánh giá đúng những thành tích to lớn mà nhân dân ta đã đạt được, vạch ra những vấn đề gay gắt trong tình hình kinh tế xã hội và chỉ ra các thiếu sót trong việc tổ chức thực hiện đường lối. Đồng thời xác định nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam, nội dung, bước đi ban đầu trong thời kỳ quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta và đề ra phương hướng, nhiệm vụ và những mục tiêu chủ yếu về kinh tế - xã hội trong 5 năm 1981-1985 và những năm 80. Với sức mạnh mới của cả nước thống nhất, toàn Đảng, toàn dân ta đã tập trung trí tuệ, sức lực để vượt qua khó khăn, ra sức phấn đấu, sáng tạo thực hiện những mục tiêu kinh tế - xã hội do Đại hội V đề ra, đưa đất nước tiến lên.
Cùng với toàn thể nhân dân, thế hệ trẻ Việt Nam, thông qua các phong trào hành động cách mạng sôi nổi, đã tiếp tục phát huy vai trò xung kích, hăng hái tham gia xây dựng đất nước và kiên cường bảo vệ Tổ quốc Xã hội chủ nghĩa thống nhất
Thống nhất tổ chức Đoàn trong cả nước. Hăng hái tham gia phát triển kinh tế - xã hội.
Ngay sau ngày miền Nam được hoàn toàn giải phóng, nhằm thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, Ban Bí thư Trung ương Đoàn TNLĐ Hồ Chí Minh đã mở đợt tuyên truyền và giáo dục rộng rãi trong đoàn viên, thanh niên về thắng lợi lịch sử vĩ đại của dân tộc, về vai trò, trách nhiệm của thế hệ trẻ trong tình hình mới và đề ra 5 mũi công tác trước mắt của Đoàn và phong trào thanh niên cả nước là:
- Tổ chức một đợt tuyên truyền rầm rộ mừng Việt Nam toàn thắng, nhớ ơn Bác Hồ.
- Phát động phong trào thanh niên, thiếu niên múa hát mừng Việt Nam toàn thắng.
- Xây dựng nếp sống mới.
- Vận động phong trào quyên góp “Hai triệu cuốn sách tặng thanh niên, thiếu niên Việt Nam anh hùng”.
- Đẩy mạnh phong trào thi đua trên tất cả các lĩnh vực hoạt động của Đoàn.
Năm mũi công tác trên được tuổi trẻ cả nước hưởng ứng mạnh mẽ với nhiều hình thức hoạt động phong phú, sáng tạo, thu hút đông đảo đoàn viên, thanh, thiếu niên tham gia.
Ở các tỉnh phía Nam, trong khí thế phấn khởi chung, tuổi trẻ các địa phương đã hăng hái đi đầu trong việc thực hiện những nhiệm vụ mới ngay sau những ngày quê hương được giải phóng.
Đoàn viên, thanh niên đã tham gia truy lùng tàn binh địch, giữ gìn trật tự an ninh. Tổ chức Đoàn ở các địa phương đã nhanh chóng tập hợp các tầng lớp thanh niên tham gia các đội Thanh niên Xung kích làm nhiệm vụ giữ gìn an ninh, trật tự xã hội. Riêng ở Sài Gòn đã có 1.500 đội viên thanh niên xung kích tập trung do Thành Đoàn trực tiếp chỉ đạo và hàng chục nghìn thanh niên xung kích ở các quận huyện. ở Mỹ Tho, Thành Đoàn đã tổ chức mít tinh ngay sáng 1-5-1975 thu hút trên 3.000 thanh niên tham dự và sau cuộc mít tinh đã triển khai hàng trăm đội thanh niên xung kích tham gia truy quét tàn quân địch, bảo vệ trật tự trị an, xoá bỏ văn hoá phẩm đồi trụy. Lực lượng thanh niên xung kích còn tham gia tiếp nhận binh lính, sĩ quan ngụy đến trình diện, thu gom súng đạn và các loại quân trang, quân dụng. Lực lượng thanh niên xung kích đã có vai trò đắc lực trong việc truy quét tàn quân địch, bảo vệ trật tự, trị an và tham gia xây dựng chính quyền cách mạng.
Các cấp bộ Đoàn đã vận động, tổ chức cho thanh niên đi phục hoá, khai hoang, xây dựng các công trình thủy lợi, góp phần khôi phục sản xuất, chuyển dần những người chưa có việc làm đi vào lao động sản xuất, giải quyết nạn thất nghiệp. ở Sài Gòn và các đô thị, tổ chức Đoàn đã vận động thanh niên, dấy lên phong trào thanh niên tình nguyện cùng gia đình trở về quê hương sản xuất, tham gia thanh niên xung phong, tham gia các đội thanh niên làm đường, làm nhà, vỡ hoang…
Đoàn đã tổ chức, động viên Đoàn thanh niên đi đầu trong cuộc đấu tranh bài trừ nọc độc văn hoá nô dịch, đồi trụy của chế độ cũ để lại; tham gia xây dựng cuộc sống mới, xây dựng nếp sống mới vui tươi, lành mạnh. Cùng với các ngành văn hoá, an ninh, quân đội, Đoàn liên tiếp tiến hành những đợt tuyên truyền vận động thu hồi các loại sách báo băng nhạc phản động đồi trụy, mở các cửa hàng các điểm bán sách báo cách mạng, tổ chức các hoạt động văn hoá, văn nghệ, tập các bài hát cách mạng, đọc sách báo cách mạng... Những hoạt động này đã góp phần tạo nên một khí thế sôi nổi, vui tươi trong thanh thiếu niên. ở Sài Gòn, Huế, Đà Nẵng, Mỹ Tho, Cần Thơ và các địa phương khác, Đoàn đã tổ chức hàng trăm cuộc nói chuyện, thi tìm hiểu, đọc sách báo cách mạng… được đông đảo thanh, thiếu niên tham gia.
Thông qua các phong trào hành động cách mạng trong sản xuất, bảo vệ trật tự trị an, xây dựng cuộc sống mới và thông qua các hoạt động tuyên truyền, giáo dục, hàng vạn thanh niên đã trở thành hội viên Hội Liên hiệp thanh niên, hàng nghìn thanh niên được kết nạp vào tổ chức Đoàn. Tổ chức Đội Thiếu niên Tiền phong được xây dựng ở các trường học và trên địa bàn dân cư. Nhờ tổ chức Đoàn được phát triển, tổ chức Hội và Đội được mở rộng nên phong trào thanh, thiếu niên miền Nam nhanh chóng lớn mạnh và có những cống hiến xứng đáng.
Ở miền Bắc, hoà chung trong khí thế chiến thắng của cả nước, đoàn viên, thanh niên tiếp tục phát huy vai trò xung kích trong nhiệm vụ khôi phục và đẩy mạnh sản xuất như san lấp hố bom, phục hoá diện tích canh tác trong nông nghiệp, sửa chữa nhà xưởng, thiết bị máy móc bị phá hoại trong chiến tranh, khôi phục lại đường giao thông, cầu cống bị hư hỏng…
Đánh giá phong trào thanh, thiếu niên và công tác Đoàn trong cả nước, Hội nghị lần thứ 21 Ban Chấp hành Trung ương Đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh (khoá III) tháng 12-1975 đã nêu rõ: “Năm 1975, được sự giáo dục của Đảng, của chế độ xã hội chủ nghĩa và của Đoàn, trong không khí sôi sục cách mạng và phẩm chất tốt đẹp của đoàn viên và thanh niên ta đã được phát huy mạnh mẽ, thể hiện rõ rệt trên mặt trận chiến đấu, trong lao động sản xuất, học tập và xây dựng cuộc sống mới.
Các mặt công tác của Đoàn đã có nhiều chuyển biến tốt, góp phần tích cực vào việc thực hiện thắng lợi nhiệm vụ trọng tâm của Đảng và Nhà nước.
Hội nghị lần thứ 21 Ban Chấp hành Trung ương Đoàn phát động trong cả nước cuộc vận động thi đua thực hiện 4 phong trào lớn:
- Phong trào lao động tình nguyện xây dựng Tổ quốc và lao động tình nguyện vượt mức kế hoạch trong khu vực sản xuất.
- Phong trào Quyết thắng trong các lực lượng vũ trang.
- Phong trào học tập trong các tầng lớp thanh niên. Riêng trong các trường học là phong trào thi đua xây dựng tập thể học sinh xã hội chủ nghĩa.
- Phong trào rèn luyện thân thể và thực hiện nếp sống mới.
Ngày 26-3-1976, Lễ kỷ niệm lần thứ 45 ngày thành lập Đoàn đã được tổ chức trọng thể tại Hà Nội. Các đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng, Nhà nước đã đến dự và phát biểu ý kiến. Nhân dịp này, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã giử thư đến toàn thể cán bộ, đoàn viên, thanh niên cả nước thể hiện rõ sự tin tưởng vào tinh thần yêu nước, truyền thống cách mạng và quyết tâm phấn đấu, rèn luyện của thế hệ trẻ Việt Nam. Sau khi nêu rõ nhiệm vụ cách mạng cả nước trong giai đoạn mới, Ban Chấp hành Trung ương Đảng kêu gọi: “Toàn thể cán bộ, đoàn viên và thanh niên trong cả nước hãy biến chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong kháng chiến thành chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong xây dựng và bảo vệ đất nước.
Tổ quốc ta, nhân dân ta và Đảng ta rất tin tưởng ở thanh niên, theo dõi từng bước tiến của thanh niên và chờ đón những thành tích mới của các đồng chí.
Tiếp tục nêu cao truyền thống cách mạng vẻ vang của Đoàn, thế hệ thanh niên Hồ Chí Minh hãy hăng hái tiến lên hàng đầu, ra sức cống hiến nhiều nhất, học tập và rèn luyện tốt nhất để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa giàu mạnh, viết tiếp những trang sử mới huy hoàng của dân tộc”.
1.200 đại biểu dự lễ kỷ niệm đã thay mặt đoàn viên thanh niên cả nước long trọng hứa với Đảng và dân tộc: “Thực hiện Di chúc thiêng liêng của Bác Hồ kính yêu, mỗi đoàn viên, thanh niên sẽ là một chiến sĩ cách mạng kiên cường không sợ hi sinh, gian khổ, hăng hái tiến lên hàng đầu, ra sức lao động, công tác, học tập và rèn luyện để xây dựng thành công một nước Việt Nam hoà bình, độc lập, thống nhất và xã hội chủ nghĩa”.
Tại Lễ kỷ niệm này, tổ chức Đoàn trong cả nước đã thống nhất mang tên chung là Đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh. Tháng 6-1976, Hội nghị lần thứ 22 Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (khoá III) đã quyết định thống nhất sự chỉ đạo của Đoàn trong cả nước. Tháng 9-1976, Đoàn Đại biểu Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam và Đoàn Đại biểu Hội Liên hiệp thanh niên Giải phóng miền Nam Việt Nam đã tổ chức Hội nghị Thống nhất Mặt trận đoàn kết, tập hợp thanh niên trong cả nước, lấy tên là Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam và thông qua Điều lệ mới của Hội.
Việc thống nhất tổ chức, phong trào thanh niên trong cả nước có ý nghĩa lớn lao đối với phong trào thanh niên và công tác Đoàn trong giai đoạn cách mạng mới, có tác dụng to lớn động viên, tổ chức thế hệ trẻ rèn luyện, phấn đấu phát huy vai trò xung kích cách mạng, ra sức cống hiến sức lực, trí tuệ và tài năng để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
Thể theo nguyện vọng của cán bộ, đoàn viên và thanh niên cả nước, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đảng đã quyết định đổi tên Đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh thành Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Đại hội Đảng đã đánh giá cao chủ nghĩa anh hùng cách mạng của thế hệ trẻ và những cống hiến xuất sắc của Đoàn và phong trào thanh niên cả nước trong sự nghiệp chống Mỹ cứu nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đại hội Đảng chỉ rõ nhiệm vụ của Đoàn và phong trào thanh niên trong giai đoạn mới là: “Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phải được xây dựng và củng cố vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, xứng đáng là trường học cộng sản chủ nghĩa của lớp người trẻ tuổi, là cánh tay đắc lực và đội hậu bị tin cậy của Đảng. Đoàn phải giáo dục, rèn luyện thanh niên, một cách toàn diện trong thực tế đấu tranh cách mạng; phát huy những truyền thống tốt đẹp của thanh niên, bồi dưỡng thanh niên cả nước thành những con người mới xã hội chủ nghĩa, có lý tưởng cao đẹp, có khí phách anh hùng “Sống, chiến đấu, lao động và học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại”, làm tròn vai trò xung kích trong ba cuộc cách mạng, trong phong trào thi đua lao động sản xuất và bảo vệ Tổ quốc, thành lớp người kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng và của dân tộc”.
Việc đổi tên Đoàn thành Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là sự kiện có ý nghĩa chính trị to lớn đối với tổ chức Đoàn và phong trào thanh niên nước ta. Nó thể hiện sự tin tưởng sâu sắc và quyết tâm của thế hệ trẻ Việt Nam đi theo con đường cách mạng của Đảng, xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
Sau Đại hội Đảng lần thứ IV, các cấp bộ Đoàn đã tổ chức cho hàng chục triệu lượt đoàn viên, thanh niên học tập, thảo luận về tình hình, nhiệm vụ của cách mạng trong giai đoạn mới, thấy rõ hơn những thuận lợi và khó khăn của đất nước, nâng cao lòng tự hào và trách nhiệm của tổ chức Đoàn cũng như của mỗi đoàn viên thanh niên đối với việc đổi tên Đoàn và đối với việc thực hiện nhiệm vụ cách mạng.
Trong hai năm 1976-1977, công tác Đoàn và phong trào thanh niên đã đạt được nhiều thành tích đáng kể:
- Phong trào lao động tình nguyện xây dựng Tổ quốc đã phát triển mạnh mẽ. Tại các vùng mới giải phóng, hàng triệu đoàn viên, thanh niên đã xung phong đi xây dựng các vùng kinh tế mới, tham gia tháo gỡ bom mìn, khai hoang, phục hóa, làm thủy lợi, tham gia cải tạo công thương nghiệp tư bản tư doanh, cải tạo nông nghiệp. Đoàn đã kịp thời đề ra “Chương trình hành động cách mạng 10 điểm” của tuổi trẻ cả nước tiến quân vào mặt trận nông nghiệp nhằm động viên thanh niên nông thôn khắc phục hậu quả chiến tranh, vượt qua những khó khăn do thiên tai gây ra. 450 nghìn hécta ruộng đất bị bỏ hoang trong chiến tranh đã được đưa vào sản xuất, 300 nghìn hécta đã được khai hoang. Trong các hợp tác xã nông nghiệp, đoàn viên, thanh niên phấn đấu đảm bảo ngày công, ra sức làm bèo hoa dâu, làm phân bón, làm thủy lợi, phát triển chăn nuôi tập thể và tích cực tham gia quá trình tổ chức lại sản xuất nông nghiệp. Trong công tác thủy lợi, chỉ riêng ở 14 tỉnh phía Nam, năm 1976, tuổi trẻ đã đảm nhận 6.720 công trình lớn nhỏ với 1.200.000 ngày công. ở phía Bắc thanh niên đã tích cực tham gia vào 2.700 đội thủy lợi chuyên trách, bán chuyên trách. Năng suất lao động ở các đội thủy lợi này đã đạt 120% đến 212% chỉ tiêu định mức. Năm 1977, gần 3,7 triệu đoàn viên, thanh niên tham gia làm thủy lợi với gần 27 triệu ngày công, đào đắp hơn 44 triệu mét khối đất đá. Hình thức nhận công trình thanh niên làm thủy lợi, khai hoang được phát triển rộng rãi trong cả nước.
- Phong trào thanh niên xung phong xây dựng khu kinh tế mới đã thu được những thành tích xuất sắc. Chỉ trong năm 1976 đã có 53.700 đoàn viên thanh niên các thành phố, thị xã, trong đó trên 10.000 đoàn viên, thanh niên ở thành phố Hồ Chí Minh đã xung phong đi xây dựng các vùng kinh tế mới. Các đội thanh niên xung phong xây dựng kinh tế mới được phát triển ở nhiều địa phương phía Nam như thành phố Hồ Chí Minh, Cửu Long, Minh Hải, Bến Tre, Phú Khánh…; các đội thanh niên xung phong đảm nhận công trình khai hoang được tổ chức ở Bình Trị Thiên, Thanh Hoá, Hà Sơn Bình, Hà Tuyên, Hà Bắc, Hoàng Liên Sơn… Các khu kinh tế thanh niên đã trở thành những địa chỉ mới của tuổi trẻ vùng mới giải phóng. Tại đây cuộc sống lao động còn nhiều khó khăn gian khổ nhưng tuổi trẻ đã viết nên những bài ca hào hùng về chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong lao động sản xuất, lập nên biết bao chiến công, góp phần vào công cuộc khôi phục kinh tế, xây dựng cuộc sống mới.
- Trong lĩnh vực công nghiệp, phong trào lao động tình nguyện vượt mức kế hoạch được phát triển rộng rãi với các hình thức như công trình thanh niên, phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, luyện tay nghề, thi thợ giỏi… Công trình thanh niên xây dựng đường sắt Thống Nhất với 75% lực lượng lao động thanh niên đã được hoàn thành sau 400 ngày đêm lao động quên mình. Có 103 tập thể, 11.000 đoàn viên, thanh niên đã vượt mức kế hoạch từ 40 đến 80 ngày như tập thể Công ty Cầu 773, thanh niên quân đội Trung đoàn 266, Sư đoàn 341B… Qua rèn luyện trong lao động tập thể trên công trình, nhiều anh chị em thanh niên tiến bộ và trưởng thành rõ rệt. Năm 1977 hình thức công trình thanh niên tiếp tục phát triển mạnh mẽ, tại 17 tỉnh, thành phố, tổ chức Đoàn đã đảm nhận 14.600 công trình thanh niên và động viên gần 2,5 triệu ngày công lao động cộng sản chủ nghĩa.
Với tinh thần thi đua lao động sản xuất, cần kiệm xây dựng đất nước, hàng triệu thanh niên đã đăng ký hoàn thành vượt mức kế hoạch. Trong 17 Tỉnh, Thành Đoàn phía Bắc, đã có 54.152 cá nhân và 2.914 tập thể thanh niên hoàn thành vượt mức kế hoạch năm 1977.
- Phong trào thi đua tiết kiệm, phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật được đông đảo thanh niên tham gia sôi nổi. Tại 27 tỉnh, thành và Đoàn trực thuộc, đoàn viên, thanh niên đã phát huy gần 20.000 sáng kiến, trong đó có 6.900 sáng kiến có giá trị đã được áp dụng vào sản xuất. Nhiều Tỉnh, Thành Đoàn đã tổ chức triển lãm “Tuổi trẻ sáng tạo”, tổ chức “Luyện tay nghề, thi thợ giỏi”. Các cuộc thi tay nghề, thi thợ giỏi trong 20 tỉnh, thành phố do Đoàn tổ chức đã thu hút 112 nghìn đoàn viên, thanh niên tham gia. Qua các cuộc thi, hàng nghìn thanh niên công nhân đã được tặng danh hiệu “Bàn tay vàng”. Phong trào tiết kiệm được đẩy mạnh với các nội dung cụ thể, phù hợp với từng đơn vị cơ sở như tiết kiệm nhiên liệu…, và đã thu được những kết quả tốt.
- Phong trào thi đua Quyết thắng trong thanh niên các lực lượng vũ trang được đẩy mạnh, góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ xây dựng quân đội chính quy hiện đại, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc và xây dựng kinh tế. Các hình thức động viên thi đua trong phong trào Quyết thắng được phát triển phong phú ở các binh chủng, các đơn vị như phong trào “4 mũi tiến công” ở Quân đoàn 1, “Ba rèn” ở Binh chủng Pháo binh, “Năm tình nguyện” ở Tổng cục Xây dựng kinh tế, “Ba rèn, Ba nhất” của lực lượng Công an nhân dân vũ trang. Qua phong trào thi đua, hàng chục nghìn đoàn viên, thanh niên quân đội đã đạt danh hiệu Quyết thắng. Đoàn viên thanh niên trong các xí nghiệp quốc phòng, các đơn vị làm nhiệm vụ xây dựng kinh tế vừa thực hiện tốt chương trình huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, vừa đảm nhận các công trình thanh niên, phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, hoàn thành tốt nhiệm vụ sản xuất. Trong các đơn vị vũ trang làm nhiệm vụ xây dựng kinh tế, 70% số chi đoàn đã đăng ký hoàn thành vượt mức kế hoạch, 195 nghìn đoàn viên, thanh niên đã hoàn thành vượt mức kế hoạch 1977 trước 4 tháng.
Đoàn viên, thanh niên trong các lực lượng dân quân, tự vệ, các đội thanh niên xung kích an ninh đã hăng hái tham gia tiếp tục truy quét tàn quân địch, bảo vệ chính quyền cách mạng, bảo vệ trật tự trị an. Các cấp bộ Đoàn phối hợp với các cơ quan quân sự địa phương tổ chức tuyên truyền, học tập trong thanh niên về nghĩa vụ quân sự, làm lễ tiễn đưa thanh niên lên đường nhập ngũ, trồng cây lưu niệm, động viên thanh niên gia nhập quân đội. Nhiều tỉnh, thành phố đã hoàn thành vượt mức chỉ tiêu tuyển quân cả về số lượng, chất lượng, thời gian và đúng chính sách.
- Phong trào thi đua học tập và xây dựng tập thể học sinh xã hội chủ nghĩa trong các trường học cũng đã đạt được những thành tích tốt đẹp. Đông đảo đoàn viên, thanh niên các tỉnh phía Nam, ngay từ khi mới giải phóng đã hăng hái tham gia xoá nạn mù chữ, dạy và học bổ túc văn hoá. Trong năm 1976, ở các tỉnh phía Bắc có hơn 500 nghìn đoàn viên; thanh niên theo học các trường bổ túc văn hoá, trường vừa học vừa làm, trường thanh niên lao động xã hội chủ nghĩa; ở các tỉnh phía Nam, hơn 10 nghìn đoàn viên, thanh niên đã tình nguyện dạy học trong các lớp xoá nạn mù chữ. “Chiến dịch ánh sáng văn hoá 1977” do Trung ương Đoàn và Bộ Giáo dục phối hợp phát động đã thu hút đông đảo các tầng lớp thanh niên tham gia và thực sự trở thành phong trào hành động cách mạng sôi nổi của đoàn viên, thanh niên. Tại 36 Tỉnh, Thành Đoàn, đã động viên 120.000 đoàn viên, thanh niên và 50.000 sinh viên các trường sư phạm tham gia các “Đội tình nguyện ánh sáng văn hoá”. Chỉ trong 17 tỉnh thành phố, đã có hàng triệu người lớn tuổi và 530.000 thanh niên được thoát nạn mù chữ. Hình thức trường vừa học vừa làm trong đó thanh niên vừa học văn hoá, chính trị, kỹ thuật, vừa lao động sản xuất, phát triển mạnh ở nhiều địa phương. Đến cuối 1977, trong 15 tỉnh, thành phố đã có 965 trường loại này với 35.000 đoàn viên, thanh niên theo học.
Phong trào thi đua xây dựng tập thể học sinh xã hội chủ nghĩa được nhanh chóng triển khai rộng rãi trong các trường cấp 3, trường công nhân kỹ thuật, dạy nghề các trường đại học, cao đẳng. Bước vào năm học 1976-1977, gần 4.000 chi đoàn đã đăng ký phấn đấu xây dựng tập thể học sinh xã hội chủ nghĩa, 70% số lớp của các trường đại học, cao đẳng và trung học chuyên nghiệp, 60% số lớp của các trường công nhân kỹ thuật; 46% số lớp của các trường phổ thông cấp III ở 17 tỉnh, thành phía Bắc đăng ký phấn đấu xây dựng tập thể học sinh xã hội chủ nghĩa. Trong hai năm học 1975-1976 và 1976-1977, Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã công nhận và trao cờ Tập thể học sinh xã hội chủ nghĩa cho gần 1.200 chi đoàn lớp. Đặc biệt, khoa Hoá Trường Đại học Sư phạm Hà Nội I và khoa Kinh tế - Chính trị Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội được công nhận là Tập thể học sinh xã hội chủ nghĩa toàn khoa.
- Phong trào rèn luyện thân thể và thực hiện nếp sống mới trong thanh niên phát triển mạnh mẽ, tạo nên một không khí vui tươi, sôi nổi trong cuộc sống hàng ngày. Hàng triệu đoàn viên, thanh niên cả nước, nhất là ở các khu công nghiệp và các thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh…, đã thường xuyên tham gia tập thể dục buổi sáng, tập chạy, rèn luyện thân thể theo tiêu chuẩn. Các cuộc thi đấu thể thao truyền thống do Đoàn tổ chức như thi chạy Việt dã giải báo Tiền Phong chào mừng Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đảng, tổ chức tại Nha Trang thi bơi truyền thống “Vượt sông Bạch Đằng” tổ chức trên sông Hương (Huế) năm 1976 đã thành công tốt đẹp. Trên 1 triệu thanh niên đạt tiêu chuẩn bơi phổ thông; 868 cơ sở được công nhận toàn đơn vị biết bơi. Phong trào rèn luyện 4 môn điền kinh phối hợp phát triển mạnh mẽ trong hơn 4.500 trường cấp II của 19 tỉnh, thành phố với hơn 1,5 triệu học sinh tham gia thường xuyên. Với khẩu hiệu “Khoẻ để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”, phong trào rèn luyện thân thể, thể dục thể thao quần chúng trong thanh, thiếu niên đã phát triển mạnh mẽ, góp phần tích cực vào việc rèn luyện sức khoẻ cho thanh, thiếu niên, xây dựng nếp sống mới cho thế hệ trẻ. Các hoạt động văn hoá quần chúng, phong trào hát, múa tập thể, phong trào xây dựng nếp sống mới… phát triển sôi nổi ở nhiều địa phương, cơ sở. Phong trào xây dựng nếp sống mới đã góp phần tích cực gây không khí vui tươi lành mạnh, đẩy lùi những hiện tượng tiêu cực, góp phần xây dựng cuộc sống mới, con người mới.
Thông qua các phong trào hành động cách mạng, tổ chức Đoàn đã được củng cố. Hệ thống tổ chức của Đoàn được xây dựng trong tất cả tỉnh, thành, quận, huyện và phát triển ở các cơ sở, nhanh chóng hình thành tổ chức thống nhất trong cả nước. Đông đảo thanh niên được trở thành đoàn viên. Năm 1976 đã phát triển 190.000 đoàn viên mới, trong đó vùng mới giải phóng kết nạp 140.000 đoàn viên; đưa số đoàn viên lên 2.844.000 người. ở các tỉnh phía Nam, Hội Liên hiệp thanh niên được phát triển và mở rộng tại nhiều cơ sở với hơn 900.000 hội viên.
Công tác xây dựng Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh và phong trào thiếu nhi cũng đã đạt được nhiều kết quả tốt. Tháng 12-1975 theo sáng kiến của thiếu nhi thành phố Hồ Chí Minh, thiếu nhi cả nước đã phát động phong trào “Thu lượm 4 triệu kilô giấy loại và lao động tiết kiệm lấy tiền đóng các toa tàu mang tên Đội”. Những hoạt động của Đội theo chủ đề “Vâng lời Bác Hồ dạy, thi đua làm nghìn việc tốt mừng đất nước nở hoa, mừng Đội ta 35 tuổi” đã thu hút đông đảo các em tham gia với nhiều hình thức. Thiếu nhi cả nước đã phấn khởi, tích cực làm việc tốt theo chủ đề “Ngàn hoa việc tốt dâng Đảng quang vinh” và đã làm được 90 triệu việc tốt báo công chào mừng Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IV. Phong trào thi đua học tập, rèn luyện đạt danh hiệu “Cháu ngoan Bác Hồ” trở thành phong trào sôi nổi trong các chi đội, liên đội. Năm học 1975-1976 cả nước có 2.300.000 đội viên được tặng danh hiệu Cháu ngoan Bác Hồ. Tháng 7-1977, Đoàn Đại biểu thiếu niên Việt Nam đã tham dự Đại hội Liên hoan Thiếu nhi Thế giới lần thứ nhất tại Mátxcơva (Liên Xô cũ).
Kiên quyết bảo vệ biên cương, vùng trời, vùng biển của Tổ quốc, tích cực học tập, công tác, lao động sản xuất, xây dựng đất nước.
Sau gần nửa thế kỷ đấu tranh, hy sinh gian khổ để giải phóng dân tộc, giành độc lập, thống nhất đất nước, hơn ai hết, nhân dân và tuổi trẻ Việt Nam tha thiết muốn sống trong hoà bình để xây dựng lại Tổ quốc thân yêu của mình. Nhưng các thế lực thù địch đã khiêu khích, lấn chiếm đất đai, và đẩy mạnh các hoạt động hòng làm suy yếu và phá hoại công cuộc hoà bình xây dựng chủ nghĩa xã hội của nhân dân ta. Tuổi trẻ Việt Nam một lần nữa phát huy chủ nghĩa anh hùng cách mạng, kiên quyết cùng toàn dân đập tan mọi hành động phá hoại của chúng, bảo vệ từng tấc đất quê hương, giữ vững trật tự an ninh, thực hiện nghĩa vụ quốc tế cao cả; đồng thời vượt qua những khó khăn to lớn do thiên tai liên tiếp xảy ra thực hiện nhiệm vụ xây dựng đất nước.
Trước những yêu cầu của tình hình, tháng 1-1978, Hội nghị lần thứ 25 Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (khoá III) đã quyết định phát động phong trào “Ba xung kích làm chủ tập thể” trong thanh niên cả nước nhằm động viên và tổ chức đoàn viên thanh niên xung kích thực hiện ba nhiệm vụ chính của tuổi trẻ là lao động sản xuất; sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc; học tập; rèn luyện và xây dựng cuộc sống mới. Tháng 9-1978, Hội nghị lần thứ 26 Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (khoáIII) chủ trương đẩy mạnh phong trào “Ba xung kích làm chủ tập thể” và quyết định tổ chức “Lực lượng Thanh niên xung kích xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” nhằm động viên mọi tầng lớp thanh niên, tổ chức thành đội ngũ phát huy lực lượng thanh niên xung kích đi đầu thực hiện các nhiệm vụ cách mạng; qua đó, rèn luyện thanh niên thành lớp người mới xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Lực lượng thanh niên xung kích xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đã thu hút 9 triệu đoàn viên, thanh niên tình nguyện tham gia.
Hàng triệu đoàn viên, thanh niên đã thể hiện vai trò xung kích trong việc thực hiện phân bố lại lao động, xây dựng và phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất lớn XHCN với ý thức trách nhiệm sản xuất nhiều lương thực, thực phẩm cho Tổ quốc.
Thanh niên khối công nghiệp đã thực sự trở thành lực lượng xung kích của giai cấp công nhân trong lao động học tập, rèn luyện tay nghề, phát huy sáng kiến cải tiến kỹ thuật, hợp lý hóa sản xuất...
Trong các lĩnh vực văn hóa, xã hội, giáo dục... tuổi trẻ, cũng lập được nhiều thành tích trong việc xây dựng nền văn hóa mới và con người mới.
Những hành động xâm phạm biên giới, lấn chiếm lãnh thổ, đe doạ tấn công bằng quân sự của các thế lực bên ngoài đã thổi bùng ngọn lửa yêu nước, ý chí gang thép “Không có gì quý hơn độc lập tự do” của nhân dân và tuổi trẻ nước ta. Cuộc tổng duyệt và biểu dương lực lượng ngày 24-7-1978 của 10 vạn thanh niên Thủ đô Hà Nội là sự thể hiện ý chí của tuổi trẻ Thủ đô và tuổi trẻ cả nước quyết tâm bảo vệ độc lập, chủ quyền của đất nước. Tại các địa phương, phong trào tòng quân đã diễn ra rất sôi nổi. Nhiều nữ thanh niên cũng viết đơn tình nguyện nhập ngũ, nhiều sĩ quan, chiến sĩ đã phục viên lại viết đơn xin được nhập ngũ thể hiện sự sẵn sàng hiến dâng cả tính mạng của mình cho đất nước.
Hàng triệu lượt đoàn viên, thanh niên xung phong đi xây dựng các phòng tuyến bảo vệ biên giới. Trên 15.000 thanh niên, học sinh, sinh viên thành phố Hồ Chí Minh tình nguyện đi xây dựng phòng tuyến Tây Ninh; trên 10.000 thanh niên An Giang tình nguyện tới huyện biên giới Bảy Núi xây dựng các nông trường, hợp tác xã vừa sản xuất, vừa sẵn sàng chiến đấu… Trên biên giới phía Tây Nam của Tổ quốc, tuổi trẻ trong các đơn vị bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân, tự vệ đề cao cảnh giác, phát huy tinh thần anh dũng đập tan mọi sự khiêu khích, lấn chiếm của kẻ địch, bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân dân, bảo vệ biên cương của Tổ quốc. Tháng 12-1978, bè lũ Pôn Pốt đã tập trung 19 sư đoàn trong đó có 23 sư đoàn của chúng ở biên giới Việt Nam - Campuchia. Ngày 23-12-1978, chúng đã đưa quân tấn công vào vùng Bến Sỏi (Tây Ninh) tàn sát nhiều dân thường, kể cả người già, trẻ em. Quân đội nhân dân Việt Nam cùng tuổi trẻ và nhân dân vùng biên giới Tây Nam đã lập tức đánh trả mạnh mẽ, tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch trên lãnh thổ Việt Nam, truy kích đến tận nơi xuất phát của chúng. Quân dân Việt Nam đã thực hiện nghĩa vụ quốc tế cao cả, giúp đỡ nhân dân Campuchia đánh đổ chế độ Khơ me đỏ diệt chủng.
Hướng về biên cương của Tổ quốc, đáp lời kêu gọi của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, tuổi trẻ cả nước đã nêu cao lời thề:
1- Siết chặt đội ngũ xung quanh Đảng quang vinh hiến dâng toàn bộ tuổi thanh xuân cho sự nghiệp bảo vệ độc lập, tự do của Tổ quốc, xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ hoà bình các dân tộc.
2- Kiên quyết chiến đấu và sẵn sàng chiến đấu, sẵn sàng gia nhập các lực lượng vũ trang, hăng hái luyện tập quân sự, biến mỗi bản làng, mỗi đường phố, mỗi xí nghiệp, mỗi hợp tác xã, mỗi cơ quan, mỗi trường học thành một pháo đài kiên cường.
3- Xung kích trong lao động, sản xuất và công tác, lao động dũng cảm và sáng tạo, hoàn thành vượt mức kế hoạch Nhà nước trong bất cứ tình huống nào.
4- Ra sức học tập, rèn luyện để trở thành những chiến sĩ cách mạng kiên cường, thông minh, có cuộc sống trong sáng, giản dị và lành mạnh.
5- Nhanh chóng phát triển lực lượng, tạo nên sức mạnh vô địch của tuổi trẻ, quyết mang lá cờ trăm trận trăm thắng của Đảng và Bác Hồ vĩ đại tới đích cuối cùng.
ở các địa phương khác, hàng triệu thanh niên gái và trai từ thành thị đến nông thôn, từ biên giới đến hải đảo đã gia nhập các “Binh đoàn thanh niên xung kích” đảm nhận những nhiệm vụ đột xuất ở địa phương và chi viện cho tiền tuyến. Đoàn viên, thanh niên hăng hái gia nhập các lực lượng vũ trang, luyện tập quân sự, sẵn sàng chiến đấu.
Biểu dương chiến công của tuổi trẻ, Ban Chấp hành Trung ương Đoàn đã tặng 290 cờ và 2.673 huy chương “Tuổi trẻ anh hùng bảo vệ Tổ quốc” cho các tập thể thanh niên và cá nhân đoàn viên, thanh niên lập công xuất sắc trong chiến đấu và phục vụ chiến đấu tiêu biểu như Lê Đình Chinh, Nguyễn Bá Lại…
Bên cạnh những thành tích xuất sắc trong chiến đấu bảo vệ Tổ quốc; phong trào “Ba xung kích” trong lĩnh vực lao động sản xuất, học tập, rèn luyện, xây dựng cuộc sống mới cũng thu được những kết quả tốt đẹp. Trong lao động sản xuất, Nghị quyết Hội nghị lần thứ 25 Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (khoá III) đã xác định: “Trên mặt trận lao động sản xuất, mục tiêu của phong trào “Ba xung kích” là động viên mọi lực lượng thanh niên vào lao động sản xuất; lao động đạt năng suất cao, chất lượng tốt và tiết kiệm, đồng thời tự giác sẵn sàng nhận sự phân công lao động mới”.
Năm 1978 là năm thiên tai đã xảy ra nặng nề, dồn dập ở nhiều địa phương, gây ra nhiều thiệt hại to lớn: phá huỷ hàng chục nghìn hét ta hoa màu, cấy cối, làm tổn thất hàng triệu tấn lương thực, nhiều người bị chết và hàng vạn gia đình bị thiệt hại về tài sản. Các cấp bộ Đoàn đã kịp thời động viên, tổ chức đoàn viên, thanh niên đi đầu chống thiên tai, khắc phục hậu quả lũ lụt. Hơn 10.000 đội thanh niên xung kích của 25 tỉnh thành bị bão lụt với 1,7 triệu đội viên đã anh dũng ngày đêm, ròng rã hàng tháng trời cứu lúa, cứu dân, cứu tài sản, nhường cơm sẻ áo cho đồng bào bị thiếu thốn, xây dựng lại nhà ở, trường học, sửa chữa đường sá, khôi phục sản xuất.
Trong sản xuất nông nghiệp, thanh niên nông thôn đã tích cực thực hiện thâm canh, xây dựng 4.200 cánh đồng tăng sản và cánh đồng kiểu mẫu, chế biến được trên 7,5 triệu tấn phân các loại, nuôi 600.000 hécta bèo hoa dâu. Hơn 6.000 công trình thanh niên xung kích làm thủy lợi thu hút 3,5 triệu người tham gia, đào đắp 42 triệu mét khối đất, bằng 70% khối lượng đào đắp của toàn ngành thủy lợi, 1.242 “Công trình thanh niên xung kích khai hoang” đã thu hút 39 vạn đoàn viên thanh niên tham gia. Thanh niên đã góp phần xứng đáng vào việc tăng năng suất, sản lượng cây trồng, vật nuôi, tạo nên nhiều hợp tác xã, nhiều huyện tỉnh đạt năng suất 5 tấn, 7 tấn.
Trên các công trình, xí nghiệp, nhà máy, một triệu thanh niên công nhân đã đăng ký tham gia phong trào “Ba xung kích”. Nhiều tập thể đoàn viên, thanh niên đã hoàn thành kế hoạch năm năm trước thời hạn từ 10 ngày đến hàng tháng. Phong trào “Tuổi trẻ sáng tạo”, “Luyện tay nghề, thi thợ giỏi” trở thành phong trào rộng rãi trong thanh niên công nhân. Thông qua phong trào, hàng năm trên 20.000 đoàn viên, thanh niên được nâng bậc, được công nhận là thợ giỏi; với 12.676 sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, hợp lý hoá sản xuất của thanh niên được áp dụng trong sản xuất đã làm lợi cho Nhà nước hàng trăm triệu đồng. Ngày 7-11-1979, “Công trường thanh niên cộng sản xây dựng Nhà máy Thủy điện Hoà Bình” là công trình lớn nhất nước ta do Đoàn thanh niên đỡ đầu, đã được khởi công, mở đầu một chương anh hùng ca của tuổi trẻ trong công cuộc xây dựng đất nước. Lực lượng cán bộ khoa học kỹ thuật trẻ đã có nhiều sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, hợp lý hoá sản xuất. Trong số 90 đề tài sáng tạo của thanh niên Việt Nam tham dự ba lần triển lãm sáng tạo khoa học kỹ thuật của thanh niên các nước xã hội chủ nghĩa, có 65 đề tài được tặng huy chương và bằng khen.
Phong trào “Xây dựng tập thể học sinh xã hội chủ nghĩa” tiếp tục phát triển mạnh, kết hợp với phong trào thi đua hai tốt: “Dạy tốt, học tốt” trở thành phong trào chung của ngành giáo dục và phát triển mạnh cả trong các tập thể giáo viên trẻ. 78 tập thể giáo viên trẻ đã được công nhận là tập thể giáo viên xã hội chủ nghĩa. Sự kết hợp giữa học tập với lao động sản xuất, hoạt động xã hội được đẩy mạnh. Trên 72 vạn đoàn viên, thanh niên học sinh các tỉnh phía Nam đã hăng hái tham gia công tác xã hội, phòng chống thiên tai. Gần 35 vạn đoàn viên, thanh niên học sinh, sinh viên tham gia lao động sản xuất ở các xí nghiệp, hợp tác xã nông nghiệp. Hàng vạn học sinh Thủ đô Hà Nội đi trồng rừng ở tỉnh Hoàng Liên Sơn, phục vụ sản xuất than ở vùng mỏ Quảng Ninh. 30.000 thanh niên học sinh trong các đội “ánh sáng văn hoá” đã tới các miền nông thôn, các nơi xa xôi, hẻo lánh tổ chức các lớp xóa mù chữ và bổ túc văn hoá cho thanh, thiếu niên và nhân dân địa phương. Tuổi trẻ đã góp phần xứng đáng vào thành tích lớn hoàn thành cơ bản việc xoá nạn mù chữ ở các tỉnh phía Nam làm cơ sở cho việc đẩy mạnh phong trào bổ túc văn hoá.
Trong công tác xã hội, thực hiện chủ trương của Đảng về việc khắc phục những mặt tiêu cực trong hoạt động kinh tế và xã hội, Đoàn đã mở cuộc vận động “Ba mũi tiến công chống tiêu cực” nhằm động viên đoàn viên thanh niên đi đầu đấu tranh chống tệ ăn cắp của công, tệ hối lộ, vi phạm quyền làm chủ của nhân dân và thanh niên, chống thói vô kỷ luật trong lao động, các hành động càn quấy trong thanh niên. Nhiều điển hình tốt đã xuất hiện như tập thể đoàn viên, thanh niên bến xe miền Tây, chi đoàn tàu 11 Cục Vận tải đường sông… Các tấm gương đấu tranh dũng cảm bảo vệ tài sản xã hội chủ nghĩa, và của nhân dân của các đoàn viên liệt sĩ Đinh Trọng Lịch, Lê Thế Bùi… gây xúc động lòng người, được tuổi trẻ noi theo.
Các em đội viên thiếu niên, nhi đồng đã thi đua thực hiện 5 điều Bác Hồ dạy, thực hiện có kết quả các phong trào “Làm nghìn việc tốt”, “Công tác Trần Quốc Toản”. “Kế hoạch nhỏ thiếu niên tiến phong”. Đoàn tàu hỏa mang tên Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh ra đời năm 1978 là một thành tích của phong trào kế hoạch nhỏ, là một đóng góp của thiếu nhi vào sự nghiệp xây dựng đất nước. Đoàn và Đội đã góp phần thiết thực vào thành công tốt đẹp của năm Quốc tế thiếu nhi (1979) ở nước ta.
Phong trào “Ba xung kích làm chủ tập thể” và các phong trào của Đội đã tạo nên môi trường thuận lợi để thế hệ trẻ rèn luyện, cống hiến và trưởng thành, để xây dựng và củng cố tổ chức Đoàn, Đội. Đến năm 1980, cả nước đã có 4,4 triệu đoàn viên, 5 triệu đội viên Đội Thiếu niên và Nhi đồng, hàng triệu thiếu nhi được công nhận đạt danh hiệu “Cháu ngoan Bác Hồ”. Sự lớn mạnh của Đoàn làm cho Đoàn xứng đáng là đội hậu bị tin cậy của Đảng. Cuộc vận động “Toàn Đoàn tham gia xây dựng Đảng” trong hai năm 1979-1980 đã giới thiệu với Đảng trên 580.000 đoàn viên ưu tú và trên 190.000 đoàn viên đã được kết nạp Đảng. Hàng năm, số đoàn viên được kết nạp vào Đảng chiếm khoảng 70% tổng số đảng viên mới. Đoàn thực sự là tổ chức nòng cốt trong việc đoàn kết, tập hợp thanh niên và Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam.
Tuổi trẻ cả nước hăng hái thực hiện các chương trình hành động cách mạng của Đại hội Đoàn toàn quốc lần IV.
Từ ngày 20 đến ngày 22 tháng 11-1980, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đoàn đã diễn ra tại Hà Nội. Về dự Đại hội có 623 đại biểu, trong đó có 19 anh hùng lực lượng vũ trang, 2 anh hùng lao động, 152 chiến sỹ thi đua, 10 chến sĩ quyết thắng… thay mặt cho 4 triệu 30 vạn đoàn viên trong cả nước. Số đại biểu có trình độ đại học và trên đại học so với đại hội lần trước tăng 114 đồng chí, 306 đồng chí tốt nghiệp phổ thông trung học, có 376 đại biểu hoạt động công tác Đoàn từ 5 đến 10 năm. Đại hội trẻ nhất Đại hội là đồng chí Trần Thị Bích Ngọc, 16 tuổi, Phó Bí thư Đoàn trường phổ thông trung học Chí Linh – Hải Dương. Lần đầu tiên trong lịch sử hoạt động của Đoàn, có một Đại hội gồm đông đảo đại biểu nhất ở khắp ba miền Bắc-Trung-Nam từ Lạng Sơn đến mũi Cà Mau, từ biển Đông đến miền rừng núi xa xôi hẻo lánh về dự. Và đây cũng là Đại hội Đoàn đầu tiên sau ngày Bác Hồ kính yêu của chúng ta đi xa.Đồng chí Lê Duẩn, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam và các đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng, Nhà nước đã đến dự Đại hội. Đến dự Đại hội còn có các chiến sĩ cách mạng lão thành, các Bà mẹ Việt Nam anh hùng và các Đoàn Đại biểu Đoàn Thanh niên Cộng sản Lê nin (Liên Xô), các Đoàn đại biểu Đoàn Thanh niên các nước xã hội chủ nghĩa, các tổ chức thanh niên, sinh viên thế giới. Về dự Đại hội còn có những chiến sĩ cách mạng lão thành tiêu biêu cho các thế hệ cha anh đã cống hiến cả tuổi thanh xuân cho sự nghiệp cách mạng. Đại hội vô cùng xúc động về sự có mặt của Đoàn đại biểu các mẹ Việt Nam anh hùng – những người không chỉ có trái tim nhân hậu đã sinh thành và nuôi dưỡng những thế hệ thanh, thiếu niên Việt Nam mà còn dốc hết sức lực và trí tuệ của mình góp phần đưa sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân đến thành công.
Đến dự Đại hội còn có 13 đoàn đại biểu các tổ chức thanh niên quốc tế: Liên Đoàn Thanh niên Dân chủ thế giới, Hội học sinh đại học quốc tế và tổ chức thanh niên các nước: Liên Xô (cũ), Lào, Cămpuchia, Cộng hòa Dân chủ Đức (cũ), Tiệp Khắc (cũ), Cu Ba, Ba Lan, Hunggari, Bungari, Mông Cổ, Rumani.
Đại hội đã chăm chú lắng nghe bài phát biểu quan trọng của đồng chí Lê Duẩn, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Đồng chí Tổng Bí thư khẳng định vai trò và đánh giá cao những cống hiến to lớn của Đoàn Thanh niên trong sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng CNXH, đồng thời cũng đặt niềm tin vào thế hệ trẻ hôm nay sẽ thực hiện xuất sắc nhiệm vụ cách mạng của mình: Xây dựng thành công CNXH trên đất nước Việt Nam thống nhất. Bài phát biểu của đồng chí Tổng Bí thư có đoạn: “Trung ương Đảng đánh giá cao những cống hiến lớn lao và trưởng thành vượt bậc của thế hệ trẻ nước ta, của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và tin tưởng rằng thanh niên ngày nay luôn luôn phát huy bản chất cách mạng, không ngừng phấn đấu nâng mình lên ngang tầm của nhiệm vụ lịch sử, kế tục một cách xuất sắc truyền thống và sự nghiệp vẻ vang của Đảng, mãi mãi xứng đáng là con cháu của dân tộc Việt Nam anh hùng, của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại.
Đại hội đã đánh giá cao những cống hiến xuất sắc và trưởng thành vượt bậc của thế hệ trẻ Việt Nam; khái quát những kinh nghiệm trong công tác Đoàn và phong trào thanh niên. Những bài học kinh nghiệm đó là:
1- Đứng trên lập trường của giai cấp công nhân, xuất phát từ quan điểm khoa học và cách mạng, luôn luôn đánh giá đúng và tin vào bản chất cách mạng, anh hùng của thế hệ trẻ nước ta, lấy đó làm căn cứ quan trọng để đề ra những chủ trương đúng đắn, phương pháp và hình thức thích hợp, phát huy sức mạnh và tiềm năng to lớn của tuổi trẻ.
2- Luôn luôn giương cao hai ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội của Đảng, kết hợp nhuần nhuyễn chủ nghĩa yêu nước chân chính với chủ nghĩa quốc tế trong sáng, lấy mục đích của Đảng làm ngọn cờ lý tưởng, ngọn cờ chiến đấu, đoàn kết toàn bộ thế hệ trẻ xung quanh Đảng, đi đầu phấn đấu thực hiện thắng lợi sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng; làm thất bại những âm mưu thâm độc của mọi kẻ thù hòng đầu độc, lôi kéo thanh niên xa rời cách mạng.
3- Xây dựng Đoàn vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức, quán triệt và thực hiện thật tốt các chức năng của Đoàn; Đoàn phải liên hệ mật thiết với thanh niên, thiếu nhi và nhân dân, tập hợp đoàn kết rộng rãi thanh niên, làm cho toàn bộ thế hệ trẻ được tổ chức lại thành lực lượng, gắn liền một cách hữu cơ công tác xây dựng Đoàn vời xây dựng Đội thiếu niên, Đội nhi đồng và xây dựng Đảng.
4- Công tác vận động thanh niên là sự nghiệp chung của toàn xã hội mà Đoàn là nòng cốt và phải phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chuyên chính vô sản vào việc vận động và giáo dục thế hệ trẻ. Đoàn phải hết sức chủ động kết hợp chặt chẽ với Nhà nước, các Đoàn thể, các tổ chức xã hội và gia đình để thống nhất chủ trương và có biện pháp cụ thể, đồng bộ; động viên sức mạnh tổng hợp vào việc tổ chức và giáo dục thế hệ trẻ, từng bước xây dựng cơ chế bảo đảm phát huy vai trò chính trị của Đoàn và quyền làm chủ tập thể của thanh niên.
Trên cơ sở đường lối chung của cách mạng nước ta trong giai đoạn mới đã được xác định tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đảng và trên cơ sở những nhiệm vụ cơ bản và nhiệm vụ cấp bách trước mắt của nhân dân và thanh niên ta được xác định trong các Nghị quyết của Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Bộ Chính trị; Đại hội đã đề ra ba mặt công tác của Đoàn và thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kỳ mới là:
+ Nâng cao giác ngộ lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, quyết tâm học tập, rèn luyện trở thành lớp người mới làm chủ phát triển toàn diện.
+ Đẩy mạnh phong trào “Ba xung kích” thành cao trào thi đua hành động cách mạng của tuổi trẻ, thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
+ Xây dựng Đoàn vững mạnh, nhanh chóng tổ chức, đoàn kết, tập hợp thế hệ trẻ thành lực lượng làm chủ tập thể.
Đại hội đã chăm chú lắng nghe phát biểu của các đồng chí Hoàng Quốc Việt, ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Đoàn Chủ tịch ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; đồng chí Nguyễn Đức Thuận, ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Công đoàn Việt Nam; đồng chí Nguyễn Thị Định, ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam; đồng chí Nguyễn Thị Bình, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và đồng chí Nguyễn Văn Hiếu, Bộ trưởng Văn hóa – Thông tin... Đại hội còn nghe phát biểu của các tổ chức thanh niên quốc tế, những bài phát biểu đó đều đánh giá cao sự đóng góp của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng cuộc sống mới, coi đó như những kỳ tích và tấm gương về lòng dũng cảm và tinh thần đấu tranh kiên cường cổ vũ tất cả các dân tộc trên toàn thế giới đấu tranh cho hòa bình và hữu nghị giữa các dân tộc.
Đại hội xác định nhiệm vụ quan trọng trước mắt và lâu dài là tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước, xácđịnh rõ nhiệm vụ của Đoàn với sự nghiệp chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng và xây dựng Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh.
Sau 3 ngày làm việc đầy tinh thần trách nhiệm và khẩn trương, Đại hội đã bầu Ban Chấp hành Trung ương Đoàn gồm 113 ủy viên. Ban Chấp hành bầu ra Ban Bí thư Trung ương Đoàn gồm 13 đồng chí, do đồng chí Đặng Quốc Bảo, ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng làm Bí thư thứ nhất.
Tháng 5-1982, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ V Đảng Cộng sản Việt Nam đã tiến hành tại Hà Nội. Đại hội đã tổng hợp những diễn biến phong phú của tình hình đất nước trong những năm đầu của giai đoạn mới. Giai đoạn nhân dân cả nước cùng nhau xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa; đồng thời phân tích, đánh giá những thành tựu cũng như những mặt yếu kém tồn tại trên con đường tiến lên chủ nghĩa xã hội, Đại hội khẳng định: “Năm năm qua được ghi vào lịch sử dân tộc như một đoạn đường thắng lợi rất vẻ vang của cách mạng Việt Nam”; Đại hội cũng chỉ rõ những vấn đề gay gắt trong tình hình kinh tế - xã hội. Trên cơ sở đó, Đại hội xác định nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam, chủ trương lớn cho các lĩnh vực hoạt động của nhân dân ta trong chặng đường trước mắt bao gồm thời kỳ kế hoạch 5 năm (1981-1985) và cho đến năm 1990. Về thanh niên và công tác thanh niên, Đại hội đánh giá: “Thanh niên nước ta đã trưởng thành nhanh chóng và có những cống hiến xứng đáng với truyền thống vẻ vang của thế hệ trẻ và của cả dân tộc. Phong trào “Ba xung kích làm chủ tập thể” đã động viên thanh niên đi đầu trên lĩnh vực hoạt động, lao động sản xuất và chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, giữ gìn an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội, đồng thời bồi dưỡng ch thanh niên chủ nghĩa anh hùng cách mạng, lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội và tinh thần lao động sáng tạo”. Đại hội khẳng định: “Đảng ta luôn luôn đánh giá đúng bản chất tốt đẹp, khả năng cách mạng của thanh niên và vai trò chính trị của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh”. Đại hội đã chỉ ra phương hướng, nhiệm vụ công tác thanh niên và công tác Đoàn trong thời kỳ mới.
Để triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ V và Nghị quyết Đại hội Đoàn lần thứ IV, Ban Chấp hành Trung ương Đoàn đã tập trung chỉ đạo triển khai các chương trình hành động cách mạng của tuổi trẻ. Tháng 5-1982, Hội nghị lần thứ 4 Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (khoá IV) đã thông qua phương hướng, nhiệm vụ và ba chương trình hành động cách mạng của Đoàn và tuổi trẻ cả nước trong hai năm 1982, 1983. Đó là:
- Chương trình tuổi trẻ đẩy mạnh sản xuất lương thực.
- Chương trình tuổi trẻ thực hành tiết kiệm.
- Chương trìnhtham gia giải quyết việc làm cho thanh niên.
Tại hội nghị này, đồng chí Vũ Mão, ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã được bầu làm Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đoàn thay đồng chí Đặng Quốc Bảo chuyển sang nhận công tác mới của Đảng. Tháng 1-1984, Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (khoá IV) đã bổ sung nội dung và đề ra 5 chương trình hành động cách mạng của tuổi trẻ của cả nước trong thời gian tiếp theo là:
+ Chương trình học tập - rèn luyện xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa.
+ Chương trình tuổi trẻ xung kích đẩy mạnh sản xuất lương thực và phát triển nông nghiệp toàn diện.
+ Chương trình tuổi trẻ lao động sáng tạo, tiết kiệm và giải quyết việc làm cho thanh niên.
+ Chương trình tuổi trẻ xung kích trên mặt trận an ninh - quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc.
+ Chương trình tuổi trẻ xung kích trên mặt trận cải tạo xã hội chủ nghĩa và phân phối lưu thông.
Đoàn viên, thanh niên cả nước đã tham gia mạnh mẽ vào các chương trình nói trên, tạo nên phong trào hành động cách mạng sôi nổi của tuổi trẻ cả nước vượt qua mọi khó khăn, ra sức phấn đấu hoàn thành các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội. Thực hiện chương trình Tuổi trẻ xung kích đẩy mạnh sản xuất lương thực và phát triển nông nghiệp, thanh niên nông thôn đã tỏ rõ vai trò của mình trên lĩnh vực khoa học kỹ thuật, thực hiện thâm canh, tăng năng suất lao động. Các cơ sở Đoàn trong nông nghiệp đã tổ chức được hơn 2.700 tổ, ban khoa học kỹ thuật trẻ; ở thành phố Hồ Chí Minh có 5/6 huyện ngoại thành với 67/85 xã đã thành lập ban khoa học kỹ thuật trẻ. Đoàn viên, thanh niên đã thể hiện rõ vai trò xung kích trong các đội chuyên của hợp tác xã nông nghiệp như đội sản xuất giống, đội bảo vệ thực vật, đội sản xuất phân bón, đội thủy lợi… Đến giữa năm 1983 đã có 5.537 đội bảo vệ thực vật với 107.186 đoàn viên, thanh niên tham gia. Đoàn tổ chức được 114 Trường Đoàn tổng hợp và 67 trường vừa học vừa làm để bồi dưỡng về văn hoá, chính trị, khoa học - kỹ thuật cho đoàn viên, thanh niên làm cơ sở cho việc đẩy mạnh sản xuất ở nông thôn. Thực hiện chủ trương của Đảng về cải tiến quản lý kinh tế, đoàn viên thanh niên đã hăng hái, phấn khởi thực hiện khoán mới và thực hiện chỉ thị 100 của Ban Bí thư Trung ương Đảng trong nông nghiệp, góp phần đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp, tăng sản lượng lương thực. Trong thời kỳ 1981-1985, sản lượng lương thực hàng năm tăng 4,5% bình quân đạt 17 triệu tấn/năm.
Trong lĩnh vực công nghiệp, thanh niên công nhân đã hăng hái thi đua lao động đạt năng suất cao, chất lượng tốt, tiết kiệm nhiều. Phong trào học tập, rèn luyện nâng cao tay nghề, nâng cao trình độ kỹ thuật, nghiệp vụ; các hoạt động luyện tay nghề, thi thợ giỏi, Hội thi Tuổi trẻ sáng tạo, cải tiến kỹ thuật được phát triển mạnh mẽ trong các địa phương, các ngành như ở Hà Nội, Quảng Ninh, thành phố Hồ Chí Minh, trong ngành dệt, xây dựng, cơ khí… Đặc biệt hình thức “Công trình thanh niên cộng sản” được mở rộng ngày càng nhiều. Đến cuối năm 1985, đã có 10 công trìnhthanh niên cộng sản có quy mô toàn quốc, trong đó 2 công trình lớn nhất là “Công trình TNCS xây dựng Nhà máy Thủy điện Hoà Bình”, “Công trình TNCS xây dựng Nhà máy Nhiệt điện Phả Lại”. Hơn 150.000 lượt lao động trẻ, trong đó có nhiều kỹ sư và cán bộ kỹ thuật giỏi được tổ chức Đoàn trong cả nước giử tới hai công trình này và đã lập được những thành tích xuất sắc trong lao động sáng tạo. Đến cuối năm 1985, trên hai công trình TNCS Hoà Bình và Phả Lại, đã hoàn thành 1.000 hạng mục và phần việc do thanh niên quản lý; 200 tổ, đội sản xuất và 556 đầu xe máy đạt danh hiệu tập thể thanh niên xã hội chủ nghĩa. Bên cạnh các công trình Thanh niên cộng sản có quy mô toàn quốc, ở các cơ sở cũng phát triển mạnh hình thức công trình Thanh niên cộng sản. Đến cuối năm 1983, trong 16 tỉnh, thành phố đã có hơn 11.000 công trình Thanh niên cộng sản trong giai đoạn này không những phát triển mạnh về số lượng, mà còn có cách làm mới, bước đầu hình thành được cơ chế quản lý thích hợp, trong đó có sự đóng góp tích cực của nhiều công trình Thanh niên cộng sản ngành than ở Quảng Ninh.
Trong chương trình tuổi trẻ xung kích trên mặt trận an ninh - quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc, phong trào thanh niên có bước phát triển mới với những nội dung và hình thức phong phú. Trung ương Đoàn và Bộ Nội vụ đã ký Nghị quyết liên tịch nhằm đẩy mạnh phong trào xung kích của tuổi trẻ cả nước và tuổi trẻ lực lượng Công an nhân dân giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Hoạt động phối hợp 3 lực lượng: thanh niên địa phương, thanh niên công an, thanh niên quân đội được mở rộng; hình thức kết nghĩa giữa tổ chức Đoàn và thanh niên các địa phương, đơn vị được phát triển. Cả nước đã thành lập 23.000 đội thanh niên xung kích an ninh, đội thanh niên kiểm tra với hơn 584 nghìn đội viên, 23 nghìn đội thiếu niên Sao đỏ với hơn 42 nghìn em tham gia giữ gìn trật tự, an ninh và an toàn xã hội. Phong trào hành động cách mạng của thanh niên quân đội dược đẩy mạnh, góp phần nâng cao chất lượng huấn luyện quân sự, sẵ sàng chiến đấu, rèn luyện kỷ luật và nâng cao đời sống của bộ đội. Phong trào thanh niên tình nguyện gia nhập các lực lượng vũ trang phát triển đều ở các địa phương. Các hoạt động trong phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”, “Vì điểm tựa tiền tiêu của Tổ quốc” được đông đảo đoàn viên, thanh, thiếu niên, kể cả thanh niên đang lao động và học tập ở nước ngoài hưởng ứng sôi nổi. Trung ương Đoàn đã trao tặng hàng trăm huy chương “Tuổi trẻ dũng cảm”, “Tuổi trẻ anh hùng bảo vệ Tổ quốc” cho những đoàn viên, thanh niên đạt thành tích xuất sắc trên mặt trận an ninh - quốc phòng.
Thực hiện Chương trình tuổi trẻ xung kích trên mặt trận cải tạo xã hội chủ nghĩa và phân phối lưu thông, tổ chức Đoàn và đoàn viên, thanh niên đã tích cực góp phần củng cố quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa, lập lai trật tự trong lĩnh vực lưu thông, phân phối. ở các tỉnh phía Nam, Đoàn đã động viên đoàn viên, thanh niên tích cực tuyên truyền các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về xây dựng và củng cố các hợp tác xã nông nghiệp, ổn định thị trường, tham gia các hoạt động chống đầu cơ tích trữ. Tổ chức Đoàn tích cực tham gia củng cố thương nghiệp xã hội chủ nghĩa, động viên đoàn viên, thanh niên thực hiện văn minh thương nghiệp, đăng ký xây dựng các quầy hàng, cửa hàng thanh niên, hợp tác xã mua bán, tổ phục vụ thanh niên.
Tháng 8-1983, Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (khoá IV) đã ra Nghị quyết về công tác tư tưởng của Đoàn nhằm đẩy mạnh việc giáo dục rèn luyện, xây dựng con người mới trong thanh niên. Nghị quyết nêu rõ: “Mục tiêu cơ bản, lâu dài của công tác tư tưởng là giáo dục, rèn luyện, xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa. Trong những năm trước mắt, Đoàn cần làm cho đoàn viên, thanh, thiếu niên nước ta không ngừng nâng cao trình độ và chủ nghĩa Mác-Lê nin, giác ngộ về chủ nghĩa xã hội; về cuộc đấu tranh giữa hai con đường, về những âm mưu, thủ đoạn của kẻ thù; về đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật Nhà nước, về tinh thần làm chủ tập thể; về truyền thống cách mạng; về tinh thần yêu nước kết hợp với chủ nghĩa Quốc tế vô sản trong sáng; về đạo đức và nếp sống xã hội chủ nghĩa, nhằm động viên tuổi trẻ cả nước đẩy mạnh phong trào hành động cách mạng và xây dựng, củng cố tổ chức Đoàn vững mạnh”.
Được sự chỉ đạo tập trung của các cấp bộ Đoàn, chương trình học tập, rèn luyện xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa được triển khai mạnh mẽ; nhiều địa phương đã tổ chức chương trình giáo dục lý luận cơ bản và tổ chức giáo dục truyền thống cách mạng cho đoàn viên, thanh niên.
Để đẩy mạnh công tác giáo dục truyền thống, Ban Bí thư Trung ương Đoàn đã quyết định tổ chức “Cuộc hành quân theo bước chân những người anh hùng”. Thông qua các chương trình giáo dục cơ bản, các hoạt động cụ thể, thiết thực để nâng cao nhận thức của thanh niên, thiếu niên về truyền thống cách mạng vẻ vang, về lịch sử chiến đấu anh hùng của Đảng và nhân dân ta và bồi dưỡng lòng yêu nước xã hội chủ nghĩa, tinh thần quốc tế vô sản chân chính và làm cho tuổi trẻ nhận thức rõ sứ mệnh của mình đối với đất nước, dân tộc. Các cơ quan xuất bản, báo chí của Đoàn đã có nhiều cải tiến, phục vụ kịp thời việc phổ biến, tuyên truyền các chủ trương của Đoàn, giới thiệu các mô hình, điển hình tốt trong các phong trào. Các báo Tiền phong, Thiếu niên Tiền phong có nhiều cải tiến và ngày càng được đông đảo thanh, thiếu niên ưa thích, tìm đọc.
Qua công tác giáo dục chính trị tư tưởng, và các phong trào hành động cách mạng, tổ chức Đoàn được củng cố thêm. Năm 1983, cả nước đã kết nạp thêm 580.346 đoàn viên mới, trong đó, số đội viên lớn tuổi được kết nạp Đoàn là 112.510 người. Đến năm 1985, đã có 14.998 cơ sở Đoàn tổ chức trao thẻ Đoàn cho 1.694.547 đoàn viên, đạt 43% tổng số đoàn viên. Tỷ lệ cơ sở Đoàn yếu kém giảm, công tác đào tạo bồi dưỡng cán bộ Đoàn được đẩy mạnh. Đội ngũ cán bộ Đoàn chuyên trách các cấp được kiện toàn và trẻ hoá. ở cấp tỉnh, thành và quận, huyện Đoàn đã có 50% là cán bộ trẻ. Tỷ lệ cơ sở Đoàn khá và vững mạnh tăng, tỷ lệ cơ sở yếu kém giảm rõ rệt. Cuộc vận động “Toàn Đoàn tham gia xây dựng Đảng” được duy trì thường xuyên. Năm 1983, Đoàn đã giới thiệu với Đảng 309.168 đoàn viên ưu tú, kết nạp được 79.339 đồng chí vào Đảng.
Cùng với công tác xây dựng tổ chức Đoàn, công tác đoàn kết, tập hợp thanh niên được mở rộng. Tháng 8-1982, Ban Bí thư Trung ương Đoàn đã họp bàn chuyên đề và ban hành chỉ thị số 11/TWĐTN “Về việc tăng cường chỉ đạo mặt trận đoàn kết, tập hợp thanh niên trong thời gian trước nước”. Bản chỉ thị đã xác định mục tiêu, yêu cầu của công tác đoàn kết, tập hợp thanh niên trong những năm tiếp theo, đề ra nhiệm vụ tăng cường củng cố, mở rộng Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam và nêu rõ vai trò hạt nhân nòng cốt của Đoàn trong tổ chức và hoạt động Hội.
Được sự quan tâm của các cấp ủy Đảng và tăng cường vai trò nòng cốt của Đoàn, công tác đoàn kết, tập hợp thanh niên xây dựng Hội Liên hiệp thanh niên đã có sự chuyển biến rõ rệt, nhất là ở các tỉnh phía Nam. Mô hình công tác “4 mặt” của Hội (trường học, tổ ấm, câu lạc bộ, cống hiến và trưởng thành), các loại hình tập hợp theo đội, nhóm nhỏ, các chi hội theo sở thích, nghề nghiệp… là những tìm tòi bước đầu đổi mới phương thức tập hợp thanh niên ở cơ sở, đã có tác dụng thu hút đông đảo thanh niên tham gia sinh hoạt Hội. Đến đầu năm 1984, ở Cửu Long có hơn 76.000 hội viên, Đồng Tháp - 33.000 hội viên, Kiên Giang - 26.000 hội viên, Phú Khánh - 70.000 hội viên, Gia Lai - Kon Tum - 40.000 hội viên, Quảng Nam - Đà Nẵng - 170.000 hội viên… Hoạt đông Hội có nhiều hìnhthức phong phú, hấp dẫn đối với thanh niên, có tác dụng cổ vũ thanh niên tiên tiến để kết nạp vào Đoàn. Trong nhiều trường đại học, cao đẳng, Hội Sinh viên Việt Nam được củng cố, thu hút sinh viên vào các đợt hoạt động bổ ích.
Thực hiện nghị quyết Đại hội Đoàn lần thứ IV, “Hội đồng phụ trách Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh và Đội Nhi đồng Hồ Chí Minh”, gọi tắt là Hội đồng phụ trách Đội đã được thành lập từ Trung ương đến cấp xã, phường nhằm tăng cường chỉ đạo của Đoàn đối với công tác Đội và phong trào thiếu nhi.
Phong trào học tập, rèn luyện theo 5 điều Bác Hồ dạy phát triển mạnh mẽ trong thiếu niên. Từ ngày 21 đến ngày 23-8-1981, Đại hội Cháu ngoan Bác Hồ toàn quốc lần thứ nhất đã được tổ chức tại Hà Nội, có 305 em đại biểu cho các chi đội mạnh, các Cháu ngoan Bác Hồ trong cả nước và 35 anh chị tổng phu trách xuất sắc. Cuộc hành quân mang tên “Chiến dịch Điện Biên Phủ” với nhiều hình thức thi đua sôi nổi đã thu hút hầu hết các Liên đội Thiếu niên Tiền phong trong cả nước với hơn 10 triệu lượt thiếu niên, nhi đồng tham gia. Trong năm học 1983-1984, đã có 4 triệu em đạt danh hiệu thi đua “Chiến sĩ nhỏ Điện Biên”. Tháng 7-1984, tại thủ đô Hà Nội diễn ra cuộc gặt mặt “Cháu ngoan Bác Hồ - Chiến sĩ nhỏ giải phóng quân” để biểu dương các tập thể chi đội, liên đội và các đội viên, thiếu niên có thành tích xuất sắc trong phong trào thi đua. Nhiều hoạt động như: đi tìm địa chỉ đỏ, thu nhặt giấy vụn lao động công ích, lớp học tình thương, hoạt động xã hội, từ thiện.. được các em tham gia tự giác, sôi nổi…
Ngày 4-7-1985, Bộ Chính trị Trung ương Đảng ra Nghị quyết số 26 NQ/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên. Đây là văn kiện hết sức quan trọng, có giá trị tổng kết lý luận và thực tiễn cao, đồng thời đề ra quan điểm, phương hướng, nhiệm vụ công tác thanh niên, chuẩn bị bước vào giai đoạn lịch sử mới của dân tộc.
Trong thời gian 10 năm 91975-1985), mặc dù đất nước phải đương đầu với nhiều khó khăn to lớn, phức tạp, song Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và tuổi trẻ Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng, đã thể hiện tinh thần yêu nước nồng nàn, phẩm chất chính trị tốt đẹp, tài năng sáng tạo và nghị lực kiên cường, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ trên mọi trận tuyến cách mạng được Đảng và nhân dân tin cậy giao cho, xứng đáng là lực lượng xung kích và đội hậu bị tin cậy của Đảng.
Đổi mới tổ chức, hoạt động của Đoàn, phát triển mạnh mẽ phong trào thanh niên, góp phần xứng đáng vào thắng lợi của công cuộc đổi mới đất nước.
Năm 1986 là thời điểm đánh dấu bước phát triển mới của đất nước ta. Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 8 (khoá V) chỉ rõ: “Năm 1986 phải là năm cải cách nhằm xoá bỏ lề lối quản lý hành chính, bao cấp, chuyển sang hạch toàn kinh doanh có lãi”. Sau đó, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ Vi Đảng Cộng sản Việt Nam họp tại Hà Nội từ ngày 15 đến ngày 18-12-1986, với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật; Đại hội Đảng VI đã khẳng định những thắng lợi của cách mạng Việt Nam trong 5 năm qua, biểu dương những nỗ lực vượt bậc của Đảng, toàn dân và toàn quân ta; đồng thời phân tích tình trạng khủng hoảng kinh tế - xã hội ở nước ta: Sản xuất bị đình đốn, lạm phát tăng vọt, đời sống nhân dân hết sức khó khăn, lòng tin giảm sút. Đại hội cũng đã chỉ ra những nguyên nhân khách quan: Bị bao vây kinh tế, thiên tai liên tiếp và những nguyên nhân chủ quan: sai lầm về chủ trương, chính sách lớn, sai lầm về chỉ đạo chiến lược và tổ chức thực hiện. Đại hội đã khẳng định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta và đề ra đường lối đổi mới toàn diện nhằm đưa đất nước thoát khỏi khó khăn, khủng hoảng, tiếp tục tiến lên giành những thắng lợi mới.
Với tinh thần và thái độ tích cực tham gia công cuộc đổi mới, đông đảo thanh niên nước ta đã phát huy truyền thống cách mạng, phấn đấu vượt qua những thách thức để làm việc, học tập, rèn luyện vươn lên. Nhiều tấm gương trong sáng, nhiều tài năng trẻ đã xuất hiện trong công cuộc xây dựng đất nước và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.
Theo đường lối đổi mới của Đảng, Ban Chấp hành Trung ương Đoàn đã chỉ đạo các cấp bộ Đoàn trong cả nước tập trung thực hiện hai trọng tâm công tác là:
- Đổi mới một phần công tác tổ chức, cán bộ và công tác giáo dục chính trị tư tưởng, tiến tới Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ V.
- Đổi mới hoạt động của Đoàn trên các lĩnh vực đời sống xã hội, quan tâm đến những lợi ích chính đáng của tuổi trẻ.
Thực hiện những trọng tâm công tác trên, nhiều cơ sở Đoàn đã có tìm tòi, tạo dựng được mô hình phù hợp về tổ chức và hoạt động, các điển hình tiên tiến xuất hiện ngày càng nhiều với các loại hình hoạt động có hiệu quả. Theo tinh thần Đại hội Đảng VI, các cấp bộ Đoàn đã bắt đầu có những đổi mới trong tổ chức và hoạt động Đoàn, tiến hành Đại hội Đoàn các cấp, tích cực chuẩn bị tiến hành Đại hội Đoàn toàn quốc.
Yêu cầu mới của sự nghiệp cách mạng đặt ra cho thế hệ trẻ trách nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn đổi mới, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ V Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã tiến hành từ ngày 27 đến ngày 30-11-1987 tại Hà Nội. Dự đại hội có 750 đại biểu thay mặt cho hơn 17 triệu nam nữ đoàn viên, thanh niên trong cả nước. Trong số các đại biểu của Đại hội, có 193 đại biểu nữ, 110 đại biểu là người dân tộc thiểu số, 76 đại biểu quân đội, 41 đại biểu ngành công an, 6 anh hùng các lực lượng vũ trang, 3 anh hùng lao động, 90 chiến sỹ thi đua, 7 đại biểu có học vị tiến sĩ, phó tiến sĩ; đại biểu trẻ nhất ở tuổi 15 là đoàn viên học sinh phổ thông ở tỉnh Hoàng Liên Sơn. Có 24 đoàn khách quốc tế đến dự Đại hội.
Đồng chí Nguyễn Văn Linh, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng cùng nhiều đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước đã đến dự Đại hội. Phát biểu trước Đại hội, đồng chí Tổng Bí thư đã thay mặt Đảng và phong trào thanh niên, đồng thời chỉ rõ phương hướng, nhiệm vụ của Đoàn và phong trào thanh niên trong giai đoạn đổi mới đồng thời căn dặn “… Từng đoàn viên, từng chi đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh phải tìm đến với thanh niên, nhưng không phải để lên lớp, thuyết lý suông, mà bằng việc giải quyết những khúc mắc, khó khăn; từng bước một, Đoàn lôi cuốn họ vào việc vừa sức, có ích cho xã hội, cho bản thân đưa lại niềm vui và lòng tin vào cuộc sống”…
Đại hội nhất trí với bản báo cáo về tình hình thanh niên và công tác Đoàn do đồng chí Vũ Mão, ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đoàn khoá IV trình bày. Bản báo cáo nêu rõ: “Từ sau Đại hội toàn quốc lần thứ VI của Đảng đến nay thanh niên và nhân dân cả nước ta đã hăng hái thực hiện Nghị quyết của Đại hội, bắt tay vào công cuộc đổi mới trên nhiều lĩnh vực của cuộc sống, bước đầu phát huy quyền làm chủ tập thể của nhân dân, khơi dậy tinh thần dân chủ, ý thức phê bình và tự phê bình kiên quyết đấu tranh chống tiêu cực, đạt được một số thành tựu mới trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc”. Đại hội nhiệt liệt hoan nghênh những cống hiến xuất sắc của đoàn viên và thanh niên cả nước đã nêu cao tinh thần bất khuất, khắc phục khó khăn, phát huy vai trò xung kích trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Toàn thể Đại hội đã nhất trí nêu cao quyết tâm thực hiện khẩu hiệu “Sống, chiến đấu, lao động và học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại”, góp phần hoàn thành thắng lợi 3 chương trình kinh tế lớn, đấu tranh chống tiêu cực, thực hiện dân chủ và công bằng xã hội, nhằm hoàn thành nhiệm vụ mà Đảng và nhân dân giao phó. Đại hội xác định mục tiêu nhiệm vụ, đề ra những phong trào, chương trình hành động cách mạng cho nhiệm kỳ tới là:
- Động viên tuổi trẻ cả nước tạo ra phong trào hành động cách mạng sôi nổi, rộng khắp nhằm thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược, ba chương trình kinh tế lớn và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ của Đảng và nhân dân giao phó.
- Nâng cao sức chiến đấu của tổ chức Đoàn, đổi mới nhận thức, nội dung và phương thức công tác Đoàn, đổi mới tổ chức và phong cách, hướng về cơ sở nhằm tập hợp, đoàn kết thanh niên và chăm sóc giáo dục thiếu niên, nhi đồng. Xây dựng Đoàn vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức.
Về phong trào hành động cách mạng của thanh niên, Đại hội quyết định tiếp tục phát triển phong trào “Tuổi trẻ xung kích, sáng tạo xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” và tập trung thực hiện 4 chương trình:
1. Tuổi trẻ xung kích và sáng tạo trên mặt trận kinh tế, thực hiện thắng lợi 3 chương trình mục tiêu về lương thực, thực phẩm, hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu.
2. Tuổi trẻ đi đầu thực hiện các chính sách xã hội và đấu tranh cho công bằng xã hội.
3. Tuổi trẻ xung kích trên mặt trận quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc.
4. Tuổi trẻ học tập và tiến quân vào khoa học kỹ thuật.
Đại hội Đoàn toàn quân lần thứ V đã bầu Ban Chấp hành Trung ương Đoàn gồm 150 ủy viên. Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (khoa V) đã bầu Ban Thường vụ, Ban Bí thư Trung ương Đoàn. Đồng chí Hà Quang Dự, nguyên Bí thư thứ hai Ban Chấp hành Trung ương Đoàn, được bầu làm Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đoàn. Đến Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII, đồng chí Hà Quang Dự được bầu làm ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng.
Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ V là Đại hội của thế hệ trẻ Việt Nam biểu thị quyết tâm đi đầu trong công cuộc đổi mới đất nước do Đảng ta đề xướng và lãnh đạo.
Triển khai 4 chương trình, các cấp bộ Đoàn đã cố gắng bám sát nhiệm vụ chính trị, chuyển hướng công tác cho phù hợp với yêu cầu đổi mới và những vấn đề mà cuộc sống đặt ra.
Thực hiện chương trình xung kích, sáng tạo trên mặt trận phát triển kinh tế, được sự chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương Đoàn, hầu hết các cấp Tỉnh, Thành Đoàn và nhiều Quận, Huyện Đoàn đã xây dựng lực lượng thanh niên xung phong (TNXP) làm kinh tế. Hoạt động của lực lượng TNXP hướng vào việc giải quyết các nhiệm vụ cấp bách của địa phương, cơ sở như khai hoang, phục hoá, trồng rừng, xây dựng các vùng kinh tế mới, xây dựng giao thông nông thôn… Nhiều đơn vị TNXP làm ăn có hiệu quả, biết tự hạch toán, sản xuất kinh doanh đầu tư theo chiều sâu, đạt hiệu quả kinh tế - xã hội thiết thực như lực lượng TNXP thành phố Hồ Chí Minh, Tổng hội TNXP Hà Nội, Quảng Nam - Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Tây Ninh, Đắc Lắc, Lâm Đồng, Nghệ An, Tuyên Quang, Quảng Ninh… Đến năm 1991, đã có 33 tỉnh, thành phố, 120 quận huyện và cơ sở tổ chức đội hình TNXP với hớn 2.000 đơn vị kinh tế thu hút 8 vạn lao động trẻ, trong đó có 3,5 vạn tập trung thường xuyên. Giá trị tổng sản lượng hàng năm của lực lượng TNXP đạt trên 300 tỷ đồng. Trong số 21 vạn lượt thanh niên tham gia TNXP, có 25.000 người (bằng 12%) được chuyển vào làm việc ở các cơ quan, xí nghiệp, 4% được cử đi học các lớp quản ký kinh tế và học nghề, 5% đi lao động hợp tác quốc tế, 25% vào làm việc ở các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh. Kỷ niệm lần thứ 40 ngày Bác Hồ chỉ thị thành lập các đơn vị TNXP, lực lượng TNXP toàn quốc đã được Chính phủ tặng thưởng Huân chương Hồ Chí Minh.
Nhiều cơ sở Đoàn tham gia làm kinh tế nhằm xây dựng quỹ Đoàn bằng cách lập các công ty, xí nghiệp sản xuất thanh niên, các cơ sở dịch vụ tự trang trải, hoạt động theo đúng luật pháp, đã góp phần tạo thêm kinh phí cho các cơ sở Đoàn hoạt động như Thành Đoàn thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đồng Nai, Sông Bé, Hải Phòng, Quảng Nam - Đà Nẵng…
Trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, tháng 2-1989, Ban Bí thư Trung ương Đoàn phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Công nghiệp thực phẩm đã phát động phong trào thi đua “Thanh niên nông thôn sản xuất - kinh doanh giỏi” nhắm động viên đông đảo thanh niên nông thôn hăng say lao động, phát huy sáng kiến, áp dụng kỹ thuật trong sản xuất, kinh doanh làm giàu cho gia đình và xã hội, xây dựng nông thôn mới, góp phần chăm lo lợi ích, việc làm cho thanh niên, tập hợp đoàn kết thanh niên. Ngay từ thời gian đầu, phong trào đã nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ với 9 triệu thanh niên tham gia. Có trên 5 vạn thanh niên nông thôn đạt thu nhập trên 5 triệu đồng/ năm. Riêng ngành cao su, trong tổng số 24.000 đoàn viên, thanh niên, đã có 12.180 người và 476 tập thể đạt danh hiệu “Sản xuất kinh doanh giỏi” nhiều địa phương đã chủ động tạo cơ chế để giúp chuyển giao kỹ thuật cho thanh niên nông thôn, tạo cơ chế vay vốn thông qua các chi hội khuyến nông, các nhóm thanh niên giúp nhau làm ăn để thanh niên có điều kiện phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập. Chính nhờ những kết quả đã đạt được mà nhiều tổ chức Đoàn được Đảng và chính quyền chủ động tạo cơ chế chính sách để đoàn viên thanh niên có điều kiện đẩy mạnh việc thực hiện phong trào sản xuất kinh doanh giỏi.
Trong công nghiệp, bên cạnh những hoạt động được duy trì thường xuyên như luyện tay nghề, thi thợ giỏi, nhận công trình thanh niên…; tháng 1-1992, Ban Bí thư Trung ương Đoàn đã phối hợp với Bộ Công nghiệp nhẹ phát động phong trào thi đua sản xuất đạt “chất lượng tốt, kiểu dáng đẹp, tiết kiệm, hạ giá thành”, gọi tắt là phong trào C-K-T. Trung ương Đoàn còn phối hợp với các Bộ, ngành, các doanh nghiệp lập quỹ khen thưởng “Đôi bàn tay vàng” để cổ vũ những tập thể và cá nhân có thành tích xuất sắc trong phong trào C-K-T. Phong trào C-K-T đã nhanh chóng được các cơ sở Đoàn trong khối công nghiệp triển khai mạnh mẽ và trở thành phong trào sôi nổi trong thanh niên công nhân. Quý 3 năm 1992, Trung ương Đoàn đã tổ chức sơ kết phong trào C-K-T và thi quảng cáo, trưng bày, giới thiệu mẫu mã sản phẩm của các đơn vị sản xuất tiêu biểu, tổ chức Hội chợ triển lãm thanh niên sản xuất kinh doanh hàng tiêu dùng giỏi. Đã có 500 cơ sở công nghiệp Trung ương trên các lĩnh vực, hơn 3.500 xí nghiệp công nghiệp địa phương và khu vực kinh tế ngoài quốc doanh triển khai phong trào C-K-T. Nhiều đơn vị thuộc ngành dệt, may sản xuất đồ da, nhựa… được công nhận có phong trào C-K-T khá. Nhiều xí nghiệp như Liên hiệp Sợi dệt kim (Hà Nội), Sứ Hải Dương, Kẹo Hải Hà, Dệt Việt Thắng, Thuốc lá Sài Gòn, Dây khoá kéo Nha Trang… là những đơn vị triển khai phong trào C-K-T sớm và có hiệu quả. Tổ chức Đoàn đã biểu dương kịp thời những cơ sở Đoàn có phong trào tốt, những đoàn viên thanh niên đạt danh hiệu: “Bàn tay vàng”. Trung ương Đoàn đã phối hợp với một số ngành, một số cơ sở sản xuất kinh doanh lớn lập quỹ khen thưởng để khen thưởng cho những tập thể lao động và cá nhân có thành tích xuất sắc trong phong trào C.K.T.
Để chăm lo lợi ích thiết thực của thanh niên, tháng 1-198, Thành Đoàn thành phố Hồ Chí Minh đã có sáng kiến lập ra Văn phòng giao dịch giới thiệu việc làm cho thanh niên. Trong 3 năm đầu, Văn phòng đã giới thiệu và tìm được việc làm cho3.359 thanh niên. Từ kinh nghiệm của Thành Đoàn thành phố Hồ Chí Minh, đến năm 1992 với sự giúp đỡ của Sở Lao động - Thương binh - Xã hội và ủy ban Nhân dân tỉnh nhiều Trung tâm giới thiệu việc làm đã được thành lập ở các Tỉnh, Thành Đoàn như ở Quảng Nam - Đà Nẵng, Lâm Đồng, Nghệ An, Hà Nội, Hà Nam Ninh, Long An, An Giang, Hậu Giang, Đồng Nai… Trung ương Đoàn và Trung ương Hội Liên hiệp Thanh niên đã thành lập Trung tâm dạy nghề và giới thiệu việc làm cho thanh niên. Hàng năm, các trung tâm thuộc hệ thống Đoàn quản lý đã tổ chức dạy nghề và giới thiệu việc làm cho hàng vạn thanh niên.
Hội nghị lần thứ 5 Ban Thường vụ Trung ương Đoàn (khoá V) đã ra Nghị quyết số 339/ NQ-BTV xác định rõ: “Trên cơ sở quán triệt sâu sắc quan điểm kết hợp chặt chẽ giữa tập trung phát triển kinh tế - xã hội với tăng cường công tác quốc phòng, an ninh đất nước, Đoàn chủ động và tích cực tham gia có hiệu quả vào quá trình chuẩn bị cho thanh niên có đủ phẩm chất chính trị, sức khoẻ, trình độ văn hóa, khoa học kỹ thuật, kỹ năng quân sự, sẵn sàng làm tròn nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc XHCN. Bằng các hoạt động của Đoàn, làm cho tuổi trẻ thấy rõ bản chất của cuộc đấu tranh giai cấp, đề cao cảnh giác, chống âm mưu diễn biến hoà bình của địch. Tăng cường bồi dưỡng truyền thống yêu nước bất khuất, truyền thống bộ đội Cụ Hồ”.
Thực hiện Chương trình “Tuổi trẻ xung kích trên mặt trận quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc” được xác định tại Đại hội Đoàn V và Nghị quyết Hội nghị V, Ban Thường vụ Trung ương Đoàn, thanh niên trong các lực lượng vũ trang đã sôi nổi thi đua rèn luyện, phấn đấu, giữ gìn và phát huy bản chất truyền thống cách mạng anh hùng của các lực lượng vũ trang nhân dân: “Sống, chiến đấu, lao động và học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại…” trong các phong trào “Xứng danh anh bộ đội Cụ Hồ”, “làm theo 6 điều Bác dạy”. Chỉ trong thời gian ngắn, 80% đoàn viên, thanh niên quân đội đã tham gia phong trào. Tập thể đoàn viên, thanh niên Trung đoàn 1 (Sư đoàn 303, Quân khu 9); Trung đoàn 131 Công binh, Hải quân, chi đoàn Hương Giang; Đoàn Công ty xây dựng 565 và 470 thuộc Tổng Công ty xây dựng Trường Sơn; tuổi trẻ Nhà máy Z113 thuộc Tổng cục Công nghiệp quốc phòng và kinh tế… là những đơn vị lập được nhiều thành tích xuất sắc; chỉ sau hai năm thực hiện phong trào, trong toàn quân đã có 51.496 đoàn viên ưu tú được kết nạp vào Đảng. Nhiều tập thể, cá nhân đoàn viên chiến sĩ Công an nhân dân đã lập được thành tích xuất sắc, vượt qua khó khăn, gian khổ để bám địa bàn, bám đối tượng, không ngại hy sinh, dũng cảm đấu tranh chống bọn tội phạm, thi đua lập công. Tổ chức Đoàn Công an thành phố Hồ Chí Minh, Đoàn Thanh Niên trại Thủ Đức đã được Nhà nước tặng thưởng Huân chương chiến công hạng Nhì. Một số đoàn viên đã được tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang: liệt sĩ Triệu Việt Phong, cảnh sát bảo vệ (Lạng Sơn), Nguyễn Thành Tấn, cảnh sát đường phố (Hải Phòng), Phan Thanh Lập, cảnh sát cơ động (Minh Hải)… Nhiều cán bộ, đoàn viên thanh niên Công an được lãnh đạo Bộ Nội vụ và Trung ương Đoàn khen thưởng, lãnh đạo Bộ Nội vụ và Trung ương Đoàn khen thưởng, nhiều đoàn viên được kết nạp vào Đảng.
Hoạt động kết nghĩa giữa tổ chức Đoàn các địa phương với tổ chức Đoàn các đơn vị quân đội, công an biên phòng trên địa bàn đóng quân tiếp tục phát triển mạnh. Các ngày truyền thống của lực lượng vũ trang như ngày 22-12 (thành lập Quân đội), ngày 19-8 (thành lập lực lượng Công an nhân dân), ngày 3-3 (ngày Biên phòng Việt Nam)… đã được tổ chức kỷ niệm trọng thể với nhiều hoạt động giao lưu sôi nổi. Ngày kỷ niệm thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam 22-12 đã trở thành ngày hội “Tuổi trẻ anh hùng bảo vệ Tổ quốc”. Đoàn viên, thanh niên nhiều cơ sở Đoàn hăng hái tham gia lực lượng dân quân, tự vệ, luyện tập quân sự, bảo vệ an ninh trật tự và sẵn sàng chiến đấu. Các tổ chức cơ sở Đoàn đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực góp phần thực hiện chính sách hậu phương quân đội, chăm sóc gia đình thương binh, liệt sĩ, động viên thanh niên gia nhập lực lượng vũ trang…
Nhân ngày kể niệm thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam 22-12-1990 để bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của tuổi trẻ Việt Nam với tấm gương của các thế hệ bộ đội Cụ Hồ, Ban Bí thư Trung ương Đoàn quyết định hàng năm lập 2 sổ tiết kiệm mỗi sổ trị giá 1 triệu đồng để tặng cho những người có công với cách mạng. Hai sổ tiết kiệm đầu tiên của năm 1990 đã được tặng cho Anh hùng Nguyễn Thị Chiên và Anh hùng Đặng Thị Vân; hai sổ tiết kiệm của năm 1991 đã được tặng cho gia đình Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Viết Xuân và Anh hùng Phan Hành Sơn. Nhiều Tỉnh, Thành Đoàn cũng đã lập sổ tiết kiệm để tặng cho bộ đội xuất ngũ. Năm 1989, Thành Đoàn thành phố Hồ Chí Minh đã có 500 học bổng học nghề cho bộ đội xuất ngũ; Thành Đoàn Hà Nội có nhiều hoạt động để lập sổ tiết kiệm tình nghĩa tặng bộ đội xuất ngũ với giá trị nhiều triệu đồng; Tỉnh Đoàn Phú Yên tặng quà trị giá trên 2 triệu đồng và 176 mền chăn cho bộ đội xuất ngũ về địa phương…
Các hoạt động xã hội đã được các cấp bộ Đoàn, Hội quan tâm chỉ đạo, thu hút nhiều tầng lớp thanh niên tham gia. Năm 1991, thiên tai, lũ lụt xảy ra ở cả miền núi phía Bắc và đồng bằng sông Cửu Long. Với tấm lòng tương thân tương ái, tuổi trẻ các địa phương, các ngành đã tổ chức nhiều hoạt động tạo nguồn kinh phí giúp đồng bào và thanh, thiếu niên Sơn La như Thành Đoàn thành phố Hồ Chí Minh giúp 10 triệu, Đoàn Công ty Cao su Dầu Tiếng gửi 10 triệu đồng, Tỉnh Đoàn Hải Hưng giúp 1 triệu đồng, Thành Đoàn Hà Nội gửi giúp 3,3 triệu đồng và cử đội công tác xã hội của Đoàn Trường Đại học Y khoa đến khám chữa bệnh cho nhân dân vùng lụt và làm sạch môi trường. Tháng 11-1991, các Tỉnh, Thành Đoàn trong cả nước đã tổ chức nhiều hoạt động giúp đỡ tuổi trẻ và nhân dân các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long bị ngập lụt. Đoàn viên, thanh niên các địa phương đã vận động quyên góp lương thực, quần áo, sách vở và tiền mặt trị giá hàng chục triệu đến vài chục triệu đồng như thành phố Hồ Chí Minh, Quảng Nam - Đà Nẵng, Long An, Sông Bé, Hà Nội, Hà Nam Ninh…
Phong trào thiếu nhi được chuyển hướng theo yêu cầu mang tính xã hội hóa. Đó là nét mới trong công tác chăm sóc thiếu niên nhi đồng của các cấp bộ Đoàn. Đáng chú ý là hoạt động của Đội trong nhà trường được duy trì thường xuyên (98% thiếu niên đến trường là đội viên). Nhiều Liên đội tổ chức “Hội vui học tập”, “Đôi bạn cùng lớp”... đoàn kết giúp nhau trong trong học tập và hoạt động xã hội. Trong 4 năm đã có 11,9 triệu lượt ngày công của các em giúp đỡ thương binh, gia đình liệt sĩ. Hơn 1.500.000 đội viên và thiếu niên tham gia hoạt động “Thiếu nhi chữ thập đỏ”.
Năm 1989 là Năm trẻ em của Việt Nam. Với trách nhiệm và tình thương đối với trẻ em nghèo có hoàn cảnh khó khăn, 35 Tỉnh, Thành Đoàn đã tổ chức “lớp học tình thương” do đoàn viên, thanh niên đứng lớp giảng dạy và giúp đỡ sách vở, đồ dùng học tập cho các em con nhà nghèo, bệnh tật được đi học. Tính đến năm 1991, cả nước đã có 557 lớp học tình thương, giúp đỡ cho 11.225 em được đi học. Những Tỉnh, Thành Đoàn tổ chức tốt các hoạt động xã hội, thu hút được nhiều thanh, thiếu niên tham gia là Sông Bé, Thuận Hải, Vũng Tàu, Đồng Nai, thành phố Hồ Chí Minh, Đắc Lắc, Quảng Nam - Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Tiền Giang, Khánh Hoà…
Hoạt động Đoàn trong trường học được đổi mới và phong trào thanh niên sinh viên, học sinh tiếp tục có những bước phát triển mới. Hội nghị lần thứ 6 Ban Thường vụ Trung ương Đoàn (khoá V) ngày 23-8-1989 đã kết luận về phương hướng đổi mới công tác Đoàn trong nhà trường là đổi mới tổ chức, bộ máy, phong cách công tác nhằm tăng cường tính tự quản và dân chủ hoá hoạt động của Đoàn; đồng thời tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và bảo đảm thực hiện đúng pháp luật của Nhà nước, kỷ cương của nhà trường.
Nhiều cơ sở Đoàn đã có những hình thức hoạt động đa dạng như tổ chức các hội thi sáng tạo khoa học kỹ thuật trẻ, trao giải thưởng tài năng trẻ, thi khéo tay kỹ thuật, góp phần tổ chức nhiều mùa thi nghiêm túc. Đoàn trường ở nhiều nơi đã tham gia quản lý nhà trường, xây dựng “môi trường giáo dục xã hội chủ nghĩa” với hình thức như hình thành Hội đồng sinh viên, Hội đồng tự quản, Đội thanh niên xung kích an ninh, Đội thanh niên cờ đỏ, Đội thanh niên kiểm tra… Hoạt động của Đoàn và phong trào thanh niên học sinh, sinh viên đã góp phần giữ gìn vệ sinh, trật tự an ninh, đảm bảo các chế độ của học sinh, sinh viên trong học tập, rèn luyện, giữ gìn nề nếp dạy và học, gắn các hoạt động của nhà trường với xã hội. Trong những năm 1987-1992, tổ chức Đoàn và Hội Sinh viên đã động viên học sinh, sinh viên tích cực tham gia các hoạt động xã hội như phòng chống và khắc phục hậu quả thiên tai, giúp đỡ các gia đình thương binh, liệt sĩ, tham gia xóa mù chữ… Nhiều mô hình hoạt động tốt xuất hiện ở Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Bắc Thái, Cần Thơ, Huế, Quảng Nam - Đà Nẵng…
Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đã đặt ra nhiều loại giải thưởng, các loại quỹ và tổ chức nhiều hoạt động để động viên đoàn viên, thanh niên tiến quân vào khoa học kỹ thuật như “Giải thưởng khoa học thanh niên”; “Giải báo chí Đoàn TNCS Hồ Chí Minh”; “Giải văn học thiếu nhi”, huy chương “Tuổi trẻ sáng tạo”, các “Hội thi sáng kiến, cải tiến kỹ thuật”, danh hiệu “Bàn tay vàng”… Phong trào thi đua học tập, tiến quân vào khoa học kỹ thuật của đoàn viên, thanh niên phát triển ở nhiều cơ sở Đoàn, đạt được kết quả tốt, tiến quân vào khoa học kỹ thuật của đoàn viên, thanh niên phát triển ở nhiều cơ sở Đoàn, đạt được kết quả tốt. Trong 128 mẫu mã mới của Nhà máy Dệt kim Đông Xuân, có gần 100 mẫu do thanh niên sáng tạo. Đoàn viên, thanh niên nông thôn đi đầu trong việc áp dụng và phổ biến khoa học kỹ thuật nông nghiệp, hăng hái áp dụng các giống cây trồng, vật nuôi có năng suất cao. Nhiều cơ sở Đoàn trong các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, dạy nghề đã tổ chức các hội thi sáng tạo khoa học kỹ thuật trẻ, thi khéo tay kỹ thuật, trao giải thưởng tài năng trẻ…
Bên cạnh việc tập trung chỉ đạo đẩy mạnh phong trào hành động cách mạng trong thanh niên, các cấp bộ Đoàn từ Trung ương đến cơ sở đã có nhiều cố gắng tìm tòi, đổi mới về nội dung, phương pháp, hình thức để tăng cường hiệu quả công tác tuyên truyền giáo dục của Đoàn. Tháng 3-1988, Hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (khoá V) đã ra Nghị quyết số 02/NQ-BCHTW, trong đó xác định: “Công tác giáo dục của Đoàn được đổi mới theo hướng mở rộng tính dân chủ, công khai, chân thật, cởi mở với tinh thần phê bình và tự phê bình trong mọi hoạt động,sinh hoạt của Đoàn. Đề cao tính chủ động, sáng tạo của từng đoàn viên, thanh niên, từng tổ chức Đoàn cơ sở để biến quá trình giáo dục thành quá trình tự giáo dục; làm cho nội dung và phương thức giáo dục của Đoàn đáp ứng yêu cầu đổi mới tư duy của Đảng, gần gũi với thanh niên”. Hàng loạt cuộc thi có tác dụng nâng cao nhận thức chính trị, tư tưởng, bồi dưỡng tình cảm cách mạng, ý thức tự hào về đất nước, về Đảng và Bác Hồ đã được tổ chức rộng rãi như cuộc thi chuyên đề lý luận chính trị - xã hội trong sinh viên các trường đại học đã được hơn 30.000 sinh viên của 66 trường đại học, cao đẳng trong cả nước tham gia, thi tìm hiểu truyền thống Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, thi mừng “Đội ta 50 mùa hoa” thi ca khúc chính trị…
Ngày 19-5-1988, Hội nghị lần thứ nhất Ban Thường vụ Trung ương Đoàn (khóa V) đã ra Nghị quyết chuyên đề “Về cuộc động viên tuổi trẻ cả nước đẩy mạnh các hoạt động tiến tới kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Bác” nhằm thông qua việc học tập và làm theo lời Bác bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, niềm tin và quyết tâm của tuổi trẻ vượt qua mọi khó khăn, thử thách trong đời sống, đi đầu thực hiện 3 chương trình kinh tế và cuộc vận động lớn của Đảng. Các cấp bộ Đoàn đã tiến hành đợt tuyên truyền giáo dục sâu rộng trong đoàn viên, thanh niên và thiếu nhi tấm gương sáng về phẩm chất đạo đức, lý tưởng cách mạng của Bác Hồ bằng nhiều hình thức phong phú. Các hoạt động giáo dục với chủ đề “Bác Hồ với thanh niên và thiếu nhi”, thi tìm hiểu về cuộc đời hoạt động của Bác, các cuộc hội thảo, diễn đàn, sinh hoạt câu lạc bộ, triển lãm nhỏ về thân thế và sự nghiệp của Bác, về tình cảm, sự quan tâm của Bác với thế hệ trẻ Việt Nam… được tổ chức rộng rãi ở các cơ sở Đoàn, các cấp bộ Đoàn. Ban Thường vụ Trung ương Đoàn đã phát động phong trào “Làm theo lời Bác” được đoàn viên, thanh, thiếu niên hưởng ứng sôi nổi, đông đảo.
Ngày 16-5-1990, Đại hội “Thanh niên xuất sắc làm theo lời Bác” nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Người đã khai mạc tại Hội trường Ba Đình (Hà Nội). 350 đại biểu thanh niên và 10 em thiếu niên tiên tiến xuất sắc trên các lĩnh vực hoạt động, thay mặt 20 triệu thanh niên cả nước đã báo công với Bác, biểu thị quyết tâm của thế hệ trẻ Việt Nam mãi mãi đi theo con đường mà Đảng và Bác Hồ đã lựa chọn, ra sức phấn đấu cho thắng lợi của công cuộc đổi mới đất nước do Đảng lãnh đạo. Tại Đại hội, đồng chí Đỗ Mười, ủy viên Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng đã phát biểu và trao tặng thế hệ trẻ Việt Nam bức trướng của Ban Chấp hành Trung ương Đảng mang dòng chữ: “Thế hệ trẻ Việt Nam mãi mãi đi theo con đường mà Bác Hồ và Đảng ta đã lựa chọn”.
Đại hội đánh giá cao hoạt động của Đoàn trong thời gian qua, đồng thời khẳng định những cống hiến tích cực của đoàn viên, thanh niên trong lao động học tập và rèn luyện để trở thành những con người có ích cho xã hội, góp phần cùng với toàn Đảng, toàn dân ổn định đời sống và phát triển sản xuất.
Một điểm đổi mới trong công tác tuyên truyền giáo dục của Đoàn là tuyên truyền, giáo dục cho đoàn viên, thanh niên về dân số, kế hoạch hoá gia đình. Đầu năm 1988, Hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (khóa V) đã xác định: “Giáo dục về hôn nhân và gia đình, về kế hoạch hoá phát triển dân số vừa là một nội dung giáo dục mới; quan trọng đối với thanh niên vừa là một biện pháp lớn cấp bách mà toàn Đoàn phải tổ chức thực hiện để góp phần tạo ra phong trào thanh niên xung kích trên mặt trận kinh tế xã hội…
Thực hiện Nghị quyết Ban Chấp hành Trung ương Đoàn, các cấp bộ Đoàn đã có chương trình triển khai giáo dục về dân số và kế hoạch hoá gia đình cho đoàn viên, thanh niên. Năm 1988, phong trào phấn đấu đạt 3 mục tiêu về dân số, kế hoạch hoá gia đình đã được triển khai trong cả nước với nội dung:
- Nâng cao nhận thức trong đoàn viên, thanh niên về dân số, sức khoẻ, môi trường.
- Thực hiện mô hình mỗi gia đình trẻ chỉ có từ 1 đến 2 con; nuôi con khoẻ, dạy con ngoan, sống vệ sinh, lành mạnh.
- Mỗi đoàn viên, thanh niên là một tuyên truyền viên tích cực về dân số, sức khoẻ, môi trường.
Phong trào 3 mục tiêu nói trên đã được sự hưởng ứng, tham gia của đông đảo đoàn viên, thanh niên. Đến hết năm 1992, đã có hơn 10 triệu lượt đoàn viên, thanh niên được tuyên truyền, phổ biến về nội dung phong trào và các biện pháp thực hiện kế hoạch hoá gia đình. Hàng chục vạn cặp vợ chồng trẻ đăng ký thực hiện chỉ có từ 1-2 con. ở 34 Tỉnh, Thành Đoàn đã thành lập được 1.360 đội tuyên truyền xung kích thanh niên tại cơ sở với 10.540 đội viên. Nhiều đội hoạt động có kết quả tốt như đội tuyên truyền thanh niên xã Hải Triều (Phú Tiên, Hải Hưng), xã Yên Hoà (Bắc Quang, Hà Giang) xã Lịch Hội thượng (Long Phú, Sóc Trăng), Nhà máy Quốc phòng Z159… được Trung ương Đoàn khen thưởng.
Các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao, xây dựng nếp sống mới trong thanh, thiếu niên được chú trọng nhằm nâng cao đời sống tinh thần và góp phần giáo dục thanh, thiếu niên. Theo sáng kiến của báo Tiến Phong, vào năm 1988 cuộc thi hoa hậu toàn quốc lần đầu tiên được tổ chức ở nước ta. Các cuộc thi “Bé khoẻ, bé đẹp”, thi sáng tác văn học “Tác phẩm Tuổi xanh”, thi “Tiếng hát học sinh, sinh viên toàn quốc”, các cuộc hội diễn văn nghệ, các cuộc thi đấu thể thao, thi bơi truyền thống, chạy việt dã… được tổ chức thường xuyên, thu hút đông đảo thanh, thiếu niên vào các hoạt động lành mạnh, bổ ích.
Để đẩy mạnh đổi mới phương thức công tác giáo dục, các cấp bộ Đoàn đã chú trọng phát triển các phương tiện thông tin đại chúng của Đoàn. Đến năm 1992, riêng Trung ương Đoàn có 15 tờ báo và tạp chí, phát hành 35 kỳ trong một tháng, với số lượng hàng triệu bản; có 2 chương trình phát hành, 1 chương trình truyền hình thanh niên. Hai tờ báo Tiền phong và Thanh niên đã có nhiều đổi mới về nội dung, cải tiến về hình thức, ngày càng chiếm được tín nhiệm, cảm tình của thanh niên, thực sự trở thành người cổ vũ, tuyên truyền cho phong trào thanh niên, người phản ánh tâm tư, tình cảm và bảo vệ quyền lợi chính đáng của thanh niên. Hầu hết các Tỉnh, Thành Đoàn đều phối hợp với các báo, đài địa phương để xây dựng chuyên mục thanh, thiếu nhi hoặc ra báo thanh niên vủa địa phương. Báo Tuổi trẻ Thủ đô (Thành Đoàn Hà Nội) và báo Tuổi trẻ thành phố Hồ Chí Minh ngày càng có sức lôi cuốn bạn đọc và được phát hành ngày càng rộng. Hệ thống xuất bản của Trung ương Đoàn được củng cố và phát triển, hàng năm xuất bản hàng trăm đầu sách. Nhiều cuốn sách do Nhà xuất bản Kim Đồng được đông đảo các em thiếu nhi yêu thích. Nhà xuất bản Thanh Niên với các “Tủ sách Truyền thống”, “Tủ sách danh nhân”, “Tủ sách dành cho cán bộ Đoàn”… đã góp phần đáng kể cho công tác tuyên truyền, giáo dục của Đoàn, Hội, Đội…
Tháng 2-1988, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đoàn lần thứ 2 (khoá V) đã quyết định mở cuộc vận động “Xây dựng chi đoàn mạnh” với hai mục tiêu chính:
- Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của tổ chức cơ sở, đặc biệt là chi đoàn.
- Nâng cao chất lượng đoàn viên; làm tốt công tác đoàn kết, tập hợp thanh niên và công tác phát triển đoàn viên mới.
Hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (khoá V) là một trong những hội nghị có vị trí rất quan trọng mà những định hướng mang ý nghĩa thực tiễn đã từng bước củng cố và phát triển tổ chức Đoàn trong những điều kiện hết sức khó khăn. Tháng 5-1988, Ban Bí thư Trung ương Đoàn đã họp hội nghị xem xét việc chỉ đạo thực hiện Nghị quyết 02 của Ban Chấp hành và đề ra kế hoạch số 04 về thực hiện cuộc vận động xây dựng chi đoàn mạnh, nêu rõ các bước công tác cụ thể trong thời gian 3 năm với mục tiêu, phương châm, nội dung, biện pháp và tổ chức chỉ đạo đồng bộ.
Thực hiện cuộc vận động, toàn Đoàn tập trung vào việc đổi mới nội dung, hình thức hoạt động của chi đoàn và Đoàn cơ sở, nâng cao chất lượng đoàn viên, mở rộng các hình thức đoàn kết, tập hợp thanh niên, tháo gỡ những vướng mắc về cơ chế, chính sách đối với cán bộ cơ sở và điều kiện hoạt động của Đoàn. Qua 3 năm triển khai, cuộc vận động xây dựng chi đoàn mạnh đã nâng cao nhận thức về nhiệm của các cấp bộ Đoàn; hạn chế tình trạng giảm sút chất lượng tổ chức chi đoàn và Đoàn cơ sở. Tỷ lệ chi đoàn khá và mạnh tăng 51,7% so với năm 1988. Kết quả rõ nét nhất là qua cuộc vận động đã điều chỉnh một bước cơ cấu tổ chức Đoàn phù hợp với cơ chế quản lý mới cùng với đổi mới về mặt tổ chức bộ máy, công tác cán bộ Đoàn cũng được quan tâm. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chi Đoàn, Đoàn cơ sở đã được đổi mới về nội dung, chương trình, phương thức đào tạo. Nhiều địa phương đã biên soạn các loại tài liệu như sổ tay cán bộ Đoàn, hướng dẫn kỹ năng tổ chức sinh hoạt thanh niên và tổ chức trao đổi kinh nghiệm, thi cán bộ Đoàn cơ sở giỏi… Trong 3 năm 1989-1991, toàn Đoàn đã kết nạp được 1.152.000 đoàn viên mới; tỷ lệ đoàn viên xuất sắc tăng hơn 50% so với năm 1988.
Công tác đoàn kết, tập hợp thanh niên được chú trọng và từng bước được đổi mới; Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam được củng cố và mở rộng. Nội dung, phương thức hoạt động của Hội đã có những cải tiến phù hợp với điều kiện mới, phong phú và thiết thực, đáp ứng tốt hơn nhu cầu, nguyện vọng của thanh niên. Từ mô hình 4 mặt: trường học, tổ ấm, câu lạc bộ, cống hiến và trưởng thành; các loại hình tập hợp thanh niên của Hội đã phát triển phong phú tới các loại đội, nhóm nhỏ, các đội công tác xã hội, các chi hội nghề nghiệp… Sự phát triển phong phú, đa dạng các loại hình này đã tăng cường khả năng tập hợp thanh niên của tổ chức Hội. Thàng 12-1990, Hội nghị Cán bộ Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam đã họp kiện toàn ủy ban Trung ương Hội và đề ra Chương trình công tác Hội trong những năm tới. Đến thời điểm này, trên toàn quốc đã có 27 ủy ban hội cấp tỉnh, thành phố, 70 ủy ban hội cấp quận, huyện và hơn 10.000 chi hội cơ sở. Công tác đoàn kết, tập hợp thanh niên các tôn giáo, dân tộc được các cấp bộ Đoàn, Hội quan tâm hơn trước. Các cuộc “Gặp gỡ thanh niên các dân tộc miền núi phía Bắc” ( Quảng Ninh - 1991), “Gặp gỡ Tây Nguyên” (Đắc Lắc - 1992) là những hoạt động lớn với sự tham gia của đông đảo đại diện đoàn viên, thanh niên các dân tộc, thể hiện tinh thần đoàn kết gắn bó của tuổi trẻ các dân tộc đồng lòng, chung sức xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Năm 1991, mô hình “Làng Thanh niên” tập hợp và phát huy vai trò của thanh niên trong xây dựng bản làng, quê hương đã được ra đời theo sáng kiến của Tỉnh Đoàn Gia Lai - Kon Tum và nhanh chóng nhân rộng ở các tỉnh Tây Nguyên.
Hội Sinh viên Việt Nam, tổ chức chính trị - xã hội của giới sinh viên, được củng cố và phát triển trong nhiều trường đại học, cao đẳng. Ngày 19-3-1987, Điều lệ Hội Sinh viên đã được Hội đồng Bộ trưởng phê duyện, đánh dấu một bước phát triển mới của Hội. Đến hết năm 1988, trong tổng số 93 trường đại học, cao đẳng đã có 39 trường thành lập tổ chức Hội với hơn 45.000 hội viên. Công tác Đoàn trong nhà trường và công tác Hội sinh viên Việt Nam đã được đổi mới cả về tổ chức, bộ máy và phong trào công tác; tính tự quản và dân chủ hoá hoạt động Đoàn, Hội được đẩy mạnh; nội dung hoạt động bám sát nhiệm vụ chính trị của nhà trường và phù hợp tâm lý, nguyên vọng của sinh viên, tổ chức các hoạt động đem lại lợi ích cho sinh viên; động viên sinh viên tham gia giải quyết các khó khăn của nhà trường; kiến nghị và bảo vệ lợi ích chính đáng của sinh viên; nâng cao hiệu quả tổng hợp và giáo dục sinh viên góp phần tích cực vào đổi mới của nhà trường.
Hoạt động Đội và phong trào thiếu nhi được đổi mới theo hướng tăng cường hoạt động của Đội trong nhà trường, đồng thời đẩy mạnh xã hội hoá hoạt động thiếu nhi trên địa bàn dân cư. Từ năm học 1989-1990, chương trình hoạt động người giờ học được nhiều Liên đội triển khai với các hoạt động phong phú như “Hội vui học tập”, “Đôi bạn cùng tiến”, hội khoẻ, hội diễn, các cuộc thi viết, vẽ nhân các ngày kỷ niệm lớn; các hoạt động giúp nhau trong học tập, giúp bạn nghèo vượt khó… Hoạt động thiếu nhi trên địa bàn dân cư được nhiều địa phương triển khai tốt như Hải Dương, Hưng Yên, Thái Bình, Hà Bắc, Long An, Hậu Giang… Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ phụ trách Đội có nhiều tiến bộ. Các ủy ban thiếu niên, nhi đồng được kiện toàn và quy chế Hội đồng Hội các cấp được ban hành.
Hoạt động Đội được tổ chức Đoàn các cấp tăng cường chỉ đạo nên công tác Đội có chuyển biến mạnh mẽ, ngày càng gắn bó với xã hội, đáp ứng yêu cầu lợi ích của đội viên và tập thể Đội. Nhiều phong trào thiếu nhi được duy trì và phát triển. Trong hai năm 1989-1990, đã có 1,9 triệu lượt ngày công của các em đội viên, thiếu niên giúp đỡ thương binh, gia đình liệt sĩ, 700.000 công tu sửa nghĩa trang liệt sĩ. Nhiều chi đội, liên đội đã tổ chức quyên góp và vận đông các em cũng như người lớn tuổi ủng hộ, giúp đỡ đồng bào các vùng bị thiên tai, lũ lụt; hơn 1,5 triệu đội viên, thiếu niên đã tham gia các hoạt động y tế cộng đồng và các hoạt động xã hội trong “Thiếu nhi Chữ thập đỏ”. Nhiều đội viên học tập tốt, rèn luyện tốt, trở thành “Cháu ngoan Bác Hồ”; nhiều đội viên lớn tuổi đã được kết nạp vào Đoàn.
Mặc dù tình hình quốc tế trong những năm này có nhiều biến động, phong trào thanh niên dân chủ thế giới lâm vào khủng hoảng, song công tác đối ngoại của Đoàn tiếp tục phát triển dưới ánh sáng đường lối đối ngoại của Đảng. Đoàn đã kịp thời tìm ra các biện pháp nhằm góp phần tạo ra môi trường quốc tế thuận lợi, phá thế bao vây, cô lập, thêm bạn bớt thù, đa dạng hoá quan hệ đối ngoại phục vụ công cuộc đổi mới đất nước và đổi mới Đoàn vì lơi ích của phong trào thanh niên. Đoàn tích cực chuyển mạnh hoạt động đối ngoại theo các mục tiêu cụ thể, thiết thực, nhằm làm cho thanh niên thế giới hiểu rõ hơn tình hình Việt Nam, tranh thủ sự ủng hộ đối với phong trào thanh niên nước ta. Đoàn đã duy trì các mối quan hệ truyền thống với các tổ chức thanh niên Lào, Campuchia, ấn Độ, Cu Ba, Pháp, Thụy Điển…; từng bước mở rộng quan hệ với tổ chức của Liên hiệp quốc và các tổ chức phi chính phủ. Trước những biến động phức tạp và đầy thử thách của tình hình thế giới và trong nước vào cuối những năm 80, đầu những năm 90, Đoàn TNSC Hồ Chí Minh và thế hệ trẻ Việt Nam đã vững vàng, kiên định theo con đường cách mạng mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn. Trên cơ sở định hướng đúng đắn quá trình đổi mới tổ chức, hoạt động của Đoàn; công tác Đoàn và phong trào thanh niên thực sự đã có nhiều chuyển biến tích cực trên các lĩnh vực, góp phần quan trọng vào quá trình giữ vững ổn định chính trị, bảo đảm quốc phòng an ninh và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
.png)
